celikci
New member
Vaktin hakikaten var olup olmadığı sorusunun karşılığı hayli açık üzere görünebilir. Vaktin varlığından kuşku etmemiz için bir sebep yok üzere gözüküyor. Fakat fizikteki gelişmeler, vaktin yokluğunun net bir ihtimal olduğunu ve bunun ciddiye alınması gerektiğini gösteriyor. Vaktin yokluğunu açıklamak biraz karmaşık olsa da, her neyse ki vakit olmasa bile ömrümüzde rastgele bir değişiklik olmuyor. Aşağıda, bilim insanı Sam Baron’un The Conversation’da yayınlanan makalesinden alınan dikkat cazibeli kısımları bulacaksınız. Bu makalede Baron, aslında vakit diye bir kavram olmayabileceğini fakat bunun bizim için bir sorun teşkil etmeyeceğini söylüyor.
Geçtiğimiz yüzyıl içerisinde kainatı açıklamak için pek başarılı iki fizikî teori kullanıldı: Genel gorelilik ve kuantum mekaniği.
Kuantum mekaniği, inanılmaz derecede küçük parçacıklar ve parçacık etkileşimleri dünyasında işlerin nasıl çalıştığını açıklıyor. Genel gorelilik ise, yerçekiminin ve objelerin nasıl hareket ettiğini genel bir biçimde tanımlıyor.
Her iki teori de kendi başlarına çok yeterli çalışıyor, fakat ikisinin birbiriyle çatıştığı düşünülüyor. Çatışmanın tam tabiatı tartışmalı olsa da, bilim insanları ekseriyetle her iki teorinin de yeni, daha genel bir teori ile değiştirilmesi gerektiği konusunda hemfikir.
Fizikçiler, her ikisinin de olağanüstü muvaffakiyetini yakalarken, genel bakılırsalilik ve kuantum mekaniğinin yerini alan bir “kuantum kütleçekimi” teorisi oluşturmak istiyorlar. bu biçimde bir teori, yerçekiminin genel imajının küçük parçacık ölçeğinde nasıl çalıştığını açıklayacak. Lakin bu teoriyi üretmek kolay değil.
İki teori içindeki çatışmayı aşmaya yönelik önerilen teorilerden biri sicim teorisidir. Sicim teorisi, parçacıkları 11 boyutta titreşen sicimlerle değiştirir.
Lakin sicim teorisinin karşılaştığı öteki bir zorluk bulunuyor. Sicim teorileri, geniş manada bizimkine benzeyen bir cihanı tanımlayan bir dizi model sunuyor ve hangi modelin yanlışsız olduğunu bulmak için deneylerle test edilebilecek net kestirimlerde bulunmuyor.
1980’lerde ve 1990’larda, biroldukça fizikçi sicim teorisinden mutlu kalmadı ve kuantum kütleçekimine bir dizi yeni matematiksel yaklaşım getirdi.
Bunlardan en dikkat çekenlerinden biri, uzay ve vaktin dokusunun son derece küçük ayrık kesimlerden yahut “döngülerden” oluşan bir ağdan yapıldığını öne süren döngü kuantum yerçekimidir. Döngü kuantum yerçekiminin dikkat alımlı istikametlerinden birinin, vakti büsbütün ortadan kaldırıyor üzere görünmesi olduğunu söyleyebiliriz.
Döngü kuantum yerçekimi, vakti ortadan kaldıran tek teori de değil. Bir dizi diğer yaklaşım da, gerçekliğin temel bir istikameti olarak vakti ortadan kaldırıyor üzere görünüyor. Bu yüzden, kainatı açıklamak için yeni bir fizikî teoriye muhtaçlığımız olduğunu ve bu teorinin vakti içermeyebileceğini biliyoruz.
bu biçimde bir teorinin yanlışsız olması, vaktin var olmadığı manasına da gelebilir. Fakat bu ihtimali açıklamak çok karmaşık ve vaktin varlığı konusunda neyi kastettiğimize de bağlı.
Fizik teorileri rastgele bir masa, sandalye yahut insan içermez ve bir daha de masaların, sandalyelerin ve insanların var olduğunu kabul ederiz. Zira bu biçimde şeylerin fiziğin anlattığı düzeyden daha yüksek bir düzeyde var olduğunu var iseyıyoruz. Örneğin masaların, cihanda vızıldayan parçacıkların temel fiziğinden “ortaya çıktığını” söyleyebiliriz.
Lakin temel parçacıklardan bir masanın nasıl oluşturulabileceği konusunda çok âlâ bir fikre sahip olsak da, vaktin daha temel bir şeyden nasıl “ortaya çıkabileceği” hakkında hiç bir fikrimiz yok. ötürüsıyla, vaktin nasıl ortaya çıktığına dair yeterli bir açıklama bulamadıkça, vaktin var olduğunu kesin bir biçimde var iseyamayız. Vakit hiç bir düzeyde mevcut olmayabilir. Sam Baron, Kristie Miller ve Jonathan Tallant’ın çalışmaları da bize bunu söylüyor.
Aslında vaktin hiç bir düzeyde olmadığını söylemek, hiç bir masa olmadığını söylemek üzeredir. Masaların olmadığı bir dünyada geçinmeye çalışmak güç olabilir, lakin vaktin olmadığı bir dünyada muhakkak epeyce daha fazla meseleyle karşılaşırız üzere görünüyor.
Beşerler olarak tüm hayatımız vaktin etrafında inşa edilmiştir. Geçmiş hakkında bildiklerimizin ışığında geleceği planlıyoruz. İnsanları sonrasındasında azarlamak yahut cezalandırmak için geçmişteki hareketlerinden ahlaki olarak sorumlu tutuyoruz. Öbür bir deyişle, geleceği değiştirecek aksiyonlar planlayarak varlık üzerinde tesiri olan canlılar olduğumuza inanıyoruz.
Lakin, şayet gerçek manada bir gelecek yoksa, gelecekte bir değişiklik meydana getirmek için rastgele bir şey yapmanın manası olabilir mi? Geçmiş olmadığında ve gerçekleştirilen bir aksiyon geleceği değiştirmediğinde, birini geçmiş bir hareket için cezalandırmanın manası olabilir mi?
Vaktin olmadığının keşfi, tüm dünyayı neredeyse durma noktasına getirebilecek bir kavram olabilir. Yataktan çıkmak için hiç bir sebebimiz olmayabilir üzere gözüküyor. her neyse ki bizleri bu kaostan kurtaran bir nokta var.
Fizik vakti ortadan kaldırabilirken, niçinselliğe çabucak hemen dokunulmuş değil. Yani, bir şey hala öbür bir şeyi ortaya çıkarabilir.
Yani, ömrümüzde fazlaca fazla bir şey değişmez zira olaylardan sorumlu olma duygusu büsbütün niçinsel tabirlerle bir daha oluşturulabilir. Vakit diye bir şey olmasa bile, yaptığımız şeyler bir tesire sahip olacaktır…
Geçtiğimiz yüzyıl içerisinde kainatı açıklamak için pek başarılı iki fizikî teori kullanıldı: Genel gorelilik ve kuantum mekaniği.
Kuantum mekaniği, inanılmaz derecede küçük parçacıklar ve parçacık etkileşimleri dünyasında işlerin nasıl çalıştığını açıklıyor. Genel gorelilik ise, yerçekiminin ve objelerin nasıl hareket ettiğini genel bir biçimde tanımlıyor.
Her iki teori de kendi başlarına çok yeterli çalışıyor, fakat ikisinin birbiriyle çatıştığı düşünülüyor. Çatışmanın tam tabiatı tartışmalı olsa da, bilim insanları ekseriyetle her iki teorinin de yeni, daha genel bir teori ile değiştirilmesi gerektiği konusunda hemfikir.
Fizikçiler, her ikisinin de olağanüstü muvaffakiyetini yakalarken, genel bakılırsalilik ve kuantum mekaniğinin yerini alan bir “kuantum kütleçekimi” teorisi oluşturmak istiyorlar. bu biçimde bir teori, yerçekiminin genel imajının küçük parçacık ölçeğinde nasıl çalıştığını açıklayacak. Lakin bu teoriyi üretmek kolay değil.
İki teori içindeki çatışmayı aşmaya yönelik önerilen teorilerden biri sicim teorisidir. Sicim teorisi, parçacıkları 11 boyutta titreşen sicimlerle değiştirir.
Lakin sicim teorisinin karşılaştığı öteki bir zorluk bulunuyor. Sicim teorileri, geniş manada bizimkine benzeyen bir cihanı tanımlayan bir dizi model sunuyor ve hangi modelin yanlışsız olduğunu bulmak için deneylerle test edilebilecek net kestirimlerde bulunmuyor.
1980’lerde ve 1990’larda, biroldukça fizikçi sicim teorisinden mutlu kalmadı ve kuantum kütleçekimine bir dizi yeni matematiksel yaklaşım getirdi.
Bunlardan en dikkat çekenlerinden biri, uzay ve vaktin dokusunun son derece küçük ayrık kesimlerden yahut “döngülerden” oluşan bir ağdan yapıldığını öne süren döngü kuantum yerçekimidir. Döngü kuantum yerçekiminin dikkat alımlı istikametlerinden birinin, vakti büsbütün ortadan kaldırıyor üzere görünmesi olduğunu söyleyebiliriz.
Döngü kuantum yerçekimi, vakti ortadan kaldıran tek teori de değil. Bir dizi diğer yaklaşım da, gerçekliğin temel bir istikameti olarak vakti ortadan kaldırıyor üzere görünüyor. Bu yüzden, kainatı açıklamak için yeni bir fizikî teoriye muhtaçlığımız olduğunu ve bu teorinin vakti içermeyebileceğini biliyoruz.
bu biçimde bir teorinin yanlışsız olması, vaktin var olmadığı manasına da gelebilir. Fakat bu ihtimali açıklamak çok karmaşık ve vaktin varlığı konusunda neyi kastettiğimize de bağlı.
Fizik teorileri rastgele bir masa, sandalye yahut insan içermez ve bir daha de masaların, sandalyelerin ve insanların var olduğunu kabul ederiz. Zira bu biçimde şeylerin fiziğin anlattığı düzeyden daha yüksek bir düzeyde var olduğunu var iseyıyoruz. Örneğin masaların, cihanda vızıldayan parçacıkların temel fiziğinden “ortaya çıktığını” söyleyebiliriz.
Lakin temel parçacıklardan bir masanın nasıl oluşturulabileceği konusunda çok âlâ bir fikre sahip olsak da, vaktin daha temel bir şeyden nasıl “ortaya çıkabileceği” hakkında hiç bir fikrimiz yok. ötürüsıyla, vaktin nasıl ortaya çıktığına dair yeterli bir açıklama bulamadıkça, vaktin var olduğunu kesin bir biçimde var iseyamayız. Vakit hiç bir düzeyde mevcut olmayabilir. Sam Baron, Kristie Miller ve Jonathan Tallant’ın çalışmaları da bize bunu söylüyor.
Aslında vaktin hiç bir düzeyde olmadığını söylemek, hiç bir masa olmadığını söylemek üzeredir. Masaların olmadığı bir dünyada geçinmeye çalışmak güç olabilir, lakin vaktin olmadığı bir dünyada muhakkak epeyce daha fazla meseleyle karşılaşırız üzere görünüyor.
Beşerler olarak tüm hayatımız vaktin etrafında inşa edilmiştir. Geçmiş hakkında bildiklerimizin ışığında geleceği planlıyoruz. İnsanları sonrasındasında azarlamak yahut cezalandırmak için geçmişteki hareketlerinden ahlaki olarak sorumlu tutuyoruz. Öbür bir deyişle, geleceği değiştirecek aksiyonlar planlayarak varlık üzerinde tesiri olan canlılar olduğumuza inanıyoruz.
Lakin, şayet gerçek manada bir gelecek yoksa, gelecekte bir değişiklik meydana getirmek için rastgele bir şey yapmanın manası olabilir mi? Geçmiş olmadığında ve gerçekleştirilen bir aksiyon geleceği değiştirmediğinde, birini geçmiş bir hareket için cezalandırmanın manası olabilir mi?
Vaktin olmadığının keşfi, tüm dünyayı neredeyse durma noktasına getirebilecek bir kavram olabilir. Yataktan çıkmak için hiç bir sebebimiz olmayabilir üzere gözüküyor. her neyse ki bizleri bu kaostan kurtaran bir nokta var.
Fizik vakti ortadan kaldırabilirken, niçinselliğe çabucak hemen dokunulmuş değil. Yani, bir şey hala öbür bir şeyi ortaya çıkarabilir.
Yani, ömrümüzde fazlaca fazla bir şey değişmez zira olaylardan sorumlu olma duygusu büsbütün niçinsel tabirlerle bir daha oluşturulabilir. Vakit diye bir şey olmasa bile, yaptığımız şeyler bir tesire sahip olacaktır…