bencede
New member
Yıldız Holding’in eski İdare Konseyi Lideri Murat Ülker, şahsi internet sitesi üzerinden yayımladığı “Sanatın da İktisadı Olur mu?” başlıklı yazısında, günümüzde bir piyasa haline gelmiş olan sanat yapıtlarının üretimi ile satışı hakkında tarihi ve şimdiki bilgiler verip, akabinde Aylin Seçkin’in “Sanatın Ekonomisi” ismini verdiği yapıtından öne çıkanları yorumlayarak aktarıyor.
Murat Ülker’in yazısı şöyle:
“Sanat Piyasasının Geleceği..
Arz ve talebin olduğu her şeyin bir iktisadı olur.
Sanat hakkında şu soruların yanıtlarını merak ediyorsanız…
Sanat piyasası nasıldır; eserler nasıl fiyatlandırılır.
Global sanat piyasasında Türkiye hangi pozisyondadır.
“Fırsat maliyeti” (opportunity cost) ne demektir.
Sanat tüketicilerinin gelir düzeyleri ve alışkanlıkları piyasayı nasıl etkiliyor.
Globalde sanat piyasasının dinamikler, değerli galerilerinin yer aldığı kentler nerededir.
Türkiye sanat piyasasını 4 temel periyoda ayırabilir miyiz.
İslam sanatı belli bir obje ya da devri içermez diyebilir miyiz.
Sanatın iktisadında Blokzincir ve NFT yeri.
Ekonomik krize karşın sanat piyasasının geleceği…
Buyurun okumaya…
Arz ve talebin olduğu her şeyin bir iktisadı olur.
Sanatın İktisadı, Aylin Seçkin yazmış.
Prof. Dr. Aylin Seçkin 1991 yılında Boğaziçi Üniversitesi İktisat Bölümü’nden mezun olmuş. Jean Monnet Bursu ile Université Libre de Bruxelles’de Avrupa İktisadı üzerine yüksek lisansını, 1999 yılında ise Carleton Üniversitesi’nde İktisat alanında doktorasını tamamlamış. Hala Bilgi Üniversitesi’nde Makroekonomi, Ticaret Teorisi, Para Teorisi, Spor İktisadı, Sanat ve Kültür İktisadı, ve İnternet İktisadı üzerine dersler veriyor, öğrenci yetiştiriyor.
Sanatın İktisadı ismini verdiği kitabında şu soruların karşılıklarını bizimle paylaşıyor:
Talep arz alakasının fitilini ateşleyen temel ögelerden biri ise “fırsat maliyeti” (opportunity cost) olarak isimlendirilir. Bu mevzuyu İnsan ve İş Takviye Liderimiz Bahattin Bey’in geçtiğimiz haftalarda kaleme aldığı, beni de etkileyen “İşinizin Ehli Misiniz?” başlıklı yazısından esinlendiğim bir örnek üzerinden açıklayayım. Bahattin Beyefendi yazısında konutunu boya badana yaptırmak için bir usta çağırdığından ve ortalarında geçen bir diyalogdan bahsediyor. Pekala konutundaki boya badana işini kendisi yapamaz mıydı? Yapabilirdi tahminen. Lakin bu iş için harcayacağı güç (işin ustası olmadığı için) ve maliyet (gereken alet edevata sahip olmadığı için) boya badana ustasından fazlaca daha fazla olacaktı; bu yüzden gereksinimine yönelik bir talepte bulundu ve ilgili işi bu talebin arzını gerçekleştirdi. Yazısının linkini bırakıyorum, unvan/kademe fark etmeksizin her insanın istifade edeceği pahalı bilgiler içeriyor. https://www.linkedin.com/pulse/işinizin-ehli-misiniz-bahattin-aydın/
Şimdi kitaba geri dönelim. Aylin Seçkin kitabın çabucak hemen giriş kısmında sanat piyasasında söylem edilen astronomik sayıların insanların sanat piyasasına yönelik daha güçlü bir ilgi ve merak uyandırdığı tespitinde bulunuyor. Temelinde bu bahsin hiç bahsini geçirmeyecektim lakin kitabı okurken Aylin Seçkin Youtube’da FLU TV kanalında “Sanat Kaç Para?” isimli bir programa konuk olmuş. Programda adımın geçtiğini duyar duymaz şaşırdım. Burhan Doğançay’ın Mavi Senfonisi’ni satım almam üzerinden 13 yıl geçmiş bulunmasına karşın hala konuşuluyordu. bu biçimde merhum Burhan Doğançay bana “Medici” unvanını vermişti. Verdiğim bir röportajda yapıtın fiyatının devasa yükseklikte bulunduğu konusuna verdiğim cevabı sizinle paylaşayım. “O güne kadar Mavi Senfoni ya da muadil bir eser satılmamıştı, yani fiyat oluşmamıştı. daha sonra da fiyatlar daima arttı,” demiştim. Artık yapıtın fiyatı nedir diye sorarsanız; bunu eser tekrar satışa çıkana kadar öğrenmemiz mümkün değil, aslına bakarsan satılık da değil. Ayrıyeten bir yapıtın tarihi süreç içerisinde edindiği/kazandığı özellikler, yapıtın yaratacağı ekonomik ortam vb belirleyici ögelerdir. Hadisenin olduğu devirlerde Türk sanat piyasası altın çağını yaşıyordu.
Günümüzde sanatın iktisadı ne durumda?
Sanat yapıtları Ortaçağda lakin sipariş üzerine yapılırken, günümüzde artık bir piyasası oluşmuştur. Bunun niçini uygarlık düzeyi ve artan gelir seviyesi olmasının yanında sanatkarların artık zekice bir trendle istikrarla benimsedikleri bir ekol üzerinden eser vermeleridir. Bu kimi vakit çıkılmış yolda bir ısrar (Hoca Ali Rıza), kimi vakit senelera sari inkişaf (Picasso), kimi vakit ise yeni bir icadı geliştirme (Burhan Doğançay – Urban Walls), hatta kimi vakit de ömür uzunluğu didaktik ve analitik araştırmalarla zekice geliştirilen resmetmek ve husus seçmek (Ahmet Güneştekin) vb biçimde tezahür edebilir. Lakin temeli tutku, odaklanma ve epey çalışmaya dayanmaktadır. Üstte birkaç meselai verdiğim sanatkarlar ömürlerini bu türlü tüketmektedirler ve sanatlarının özgünlüğüne paralel hem bilinirlikleri tıpkı vakitte ticari muvaffakiyetleri artarak sürmektedir.
Son kırk yılda büyük gelişmeler gösteren kültürel sanat ve antika piyasası 2020 yılında 50,1 milyar dolara ulaşmış; fakat son bir yılda %22, son iki yılda ise %22 küçülmüş. Bu düşüşün ardında pandeminin tesirlerinin yarattığı birtakım sonuçlar yatıyor. Örneğin 2020 yılında gerçekleştirilmesi planlanan 265 adet global sanat fuarının %61’i, sanat tertiplerinin %37’si iptal olmuş, düzenlenen aktifliklerin ise neredeyse tamamı sanal ortamda gerçekleşmiş. Doğal bu durum da internet üzerinden yapılan satışların iki kat artarak 12,4 milyar dolar düzeyine ulaşmış.
Aylin Seçkin sanat piyasasının gelişmesi için temelde üç faktöre muhtaçlık olduğunu söz ediyor: koleksiyoncuların varlığı, taşınabilir sanat yapıtlarının üretimi ve bu yapıtların taşınması, sergilenmesi, satılması için gerekli süreçleri yürütebilecek kurumsal yapıların varlığı. Piyasanın içerisindeki kilit oyuncuların sayısı arttıkça, sanat simsarlarının sayısı da arttı. Günümüzdeki manası ile fuarların, galerilerin, aracıların ve müzayede konutlarının ortaya çıkış tarihi olarak on yedinci yüzyılın ortalarında olmuş.
İlerleyen tarihlerde ise küresel müzayede piyasasının düopolleri olarak tanımlanan Sotheby’s (1744) ve Christie’s (1776) Londra’da kuruldu. Bu oluşumlar faaliyetlerinin birinci periyotlarında tarihi el yazması kitaplara ağırlaşırken, 1940’lı senelera gelindiğinde her türlü sanat ve koleksiyon nesnesi için müzayedeler düzenleyen ölçeğe erişmişlerdi. ondan sonrasında ileride piyasanın ağırlaştığı New York ve Avrupa’nın çeşitli kentlerinde müzayedeler düzenleyerek prestijini ve görünürlüklerini artırdılar.
Tarihten kelam ederken sanat tarihi ile iktisat tarihinin nasıl birbirleriyle kesiştiğine dair bir makalede 1860’larda geçen bir hikayeyi burada özetlemek isterim. Amerikan İç Savaşı niçiniyle İngiltere’nin Manchester kentinde sanayicilerin lobi gayeli kurduğu Pamuk Tedarik Birliği; Amerikan Pamuğuna bağımlılığı azaltmak için Mısır, Brezilya, Hindistan ve Osmanlı İmparatorluğu’ndan kaliteli pamuk ithalatını arttırmak için teşebbüslerde bulunur. Bu sayede ithalatta düşük hissesi olan Osmanlı İmparatorluğu’nun hissesinin artırılması için karşılıklı ilgiler kararında Sultan Abdülaziz’in oluruyla, Ticaret ve Nafia Nazırı Saffet Paşa pamuk ekimini arttıracak; ekim yapılmayan toprakların ekime açılmasını sağlayacak bir ekip teşvikleri uygulamaya koyar. Bunlar İngiliz basınında yer alır.
Pamuk Birliği’nin lobicilik faaliyetlerini en faal biçimde yürütmesi için kusursuz bir vesile doğar. Avrupa’ya bir seyahat gerçekleştirmeye karar veren Sultan Abdülaziz’in bu ziyareti esnasında İngiltere’ye de uğrayacak olması kaçırılmayacak bir fırsattır. 15 Temmuz 1867 günü 24 bireyden oluşan bir heyet, padişahı Londra’da ikametine ayrılan Buckingham Sarayı’nda ziyaret eder. Osmanlı tarafı Sultan Abdülaziz, dört hükümet vazifelisi ve hükümetin pamuk müşaviri levanten Hyde Clarke’den oluşmuş. Hyde Clark İngiliz heyetin takdim etmiş ve padişahın konuşmalarını çeviri etmiş. Manchester heyeti, Sultan Abdülaziz’e iltifat ve teşvik kelamlarıyla dolu bir beyanda bulunmuş. Padişahın ve hükümetinin o güne kadar olan yardım ve takviyelerine teşekkür ederek Amerikan İç Savaşı esnasında elde edilen muvaffakiyetleri hatırlatan bu metinde, savaşın sona ermesiyle birlikte alınması gereken önlemler sıralanmış. Bu hususta padişahın gereğini yapacağına olan inançlarını vurgulayan heyet, Amerikan tohumlarının dağıtımı, kullanılmayan mirî toprakların karşılıksız olarak kullanıma verilmesi, beş yıllığına vergiden muaf tutulmaları, pamuk üretimi için gereken alet ve edevatın gümrük ödemeden ithaline imkân verilmesi, İngiliz sanayi mamüllerinin ithalat fotoğraflarındaki indirimleri ve nihayet yabancıların Osmanlı İmparatorluğu’nda mülk edinme haklarını genişleten son düzenlemeler niçiniyle kendilerine minnet hislerini sunmuşlar.
Heyet Sultan Abdülaziz’i Manchester’a davet de etmiş, Sultan da daveti kabul etmiş. 19 Temmuz günü Manchester belediyesine telgrafla padişahın Manchester’a gelemeyeceği, ötürüsıyla belediye lideri Neill, meclis üyeleri Bennett ile Nicholls ve belediye memurundan oluşan bir heyetin kelam konusu beyannameyi padişaha sunmak üzere 20 Temmuz sabahı Buckingham Sarayı’na davet edildiği bildirilmiş. Başta Manchester Belediye Lideri olmak üzere bir heyet bu davete icabet etmişler. Manchester belediyesi çabucak sonrasında, Sultan Abdülaziz ile olan temaslarını ölümsüzleştirmek için bir tablo sipariş etmeye karar vermiş. Bu iş için baştan George Edward Tuson düşünülmüş. Bilinen biri değilmiş. sebebi yapmış olduğu bir ekip portreler ve bir müddet Türkiye’de yaşayıp kimi ‘yerli’ beyefendilerin portrelerini yapmasıymış. Padişahı poz vermeye mecbur edip ‘taciz’ etmek yerine, kendisine en epey benzeyenlerden bir portresi ya fotoğraf ya da basılı gereç biçiminde ressama ulaştırılmasına karar verilmiş. Tabloda yer almaları gereken Fuad Paşa ile Kâmil Beyefendi için de benzeri bir formülle portreleri sağlanacakmış. Bunlar gerçekleşmiş lakin sonuç tam bir fiyasko olmuş. 1869’da tablo bitip kamuya sunulduğunda tabloda Sultan Abdülaziz dahil ‘baston yutmuş üzere duran 30 kişi’ önemli alay konusu olmuş. Başta Manchester Times olmak üzere birfazlaca gazetede alaycı tenkit yazıları çıkmış. 400 pounda sipariş edilen yapıtın 200 poundu belediye tarafınca bağışçılardan toplanamadığı için Tuson’dan alınamadığı da alay edilen hususlar içindeymış.
Daha da kıymetlisi, Manchester belediyesinin tablo konusunda pek de talepkâr olmadığı, sürecin daha epey Tuson’un Hyde Clark vasıtasıyla kendini öne çıkarması ve Pamuk Birliği’nin ise bu durumdan istifade ederek belediyeye bu teklifi “satmaya” çalışmasıyla geliştiği anlaşılmış. özetlemek gerekirsesı, bir ressamın hırsıyla, bir lobi kümesinin kendini gösterme dileğinin bir ortaya gelmesinden doğan bir sanat yapıtının öyküsü büyük ölçüde bir fiyaskoyla sonuçlanmış. “Manchester Belediyesinden bir heyetin Buckingham Sarayında Padişah tarafınca kabulü” isimli tablo sanat literatürüne girmemiş olması ve bugün tamire muhtaç bir biçimde belediyenin deposunda durması bu başarısızlığın en bariz göstergesi sayılıyor.
Tabii öteki bir mevzu daha var, Osmanlı Hükümeti pamuk üretimi konusunda yemin ettiği birçok şeyi yapmadığı için pamuk üretimi istenen değişimi gösterememiş. Yani iktisat tarihli bir başarısızlık sanat tarihi açısından da başarısızlık üretmiş görünüyor. Pekala bağ var mı, onu da kıyıda köşede kalmış bu hikayeyi şahane bir biçimde bize ulaştıran anlatan Boğaziçi Üniversitesi Tarih Kısmı Öğretim Üyesi Edhem Eldem Hoca’dan direkt okuyalım (2):
“Pamuk Birliği’nin başarılı saydığı dönüşüm, temel prestijiyle sömürgeci bir yapılanmayı gerektiren tiptendi. Hindistan ve Mısır’daki muvaffakiyet, birincisinde sömürge yönetiminin, ikincisinde ise yarı sömürge statüsündeki Hıdiv hükümetinin dayatmasıyla; Brezilya’da ise geniş topraklara sahip fazlaca kuvvetli bir bölümün kararlılığıyla mümkün olmuştu. Osmanlı topraklarında bu iki etken de yeteri kadar kuvvetli ve yerleşik olmadığından pamuk macerası kör topal ilerlemiş, bir türlü kök salamamıştı. Ne var ki problemin bu boyutundan bağımsız olarak burada bizi ilgilendiren sorun, Osmanlıların “pamukla imtihanı” ile George Edward Tuson’ın tablosunun bahtı içindeki şaşırtan paralelliktir. Her ikisi kendi alanlarında bir fiyaskoya dönüşmüş, bir bakıma unutulmaya mahkûm olmuştu. Bundan çıkarılacak bir ders var ise, o da çoklukla birbirinden hayli farklı ve uzak sayılan iki disiplinde olsa, burada sanat tarihi ile iktisat tarihi içinde enteresan kesişme noktalarının bulunduğudur.”
tekrar kitaba dönecek olursak… Aylin Seçkin Hoca İkinci Dünya Savaşı’nın tesirlerinin sanat alanında da hissedildiğine dikkat çekiyor. Savaşın tesiriyle Londra’da satışlar düştü, Paris’te bulunan pek epey galeri Naziler tarafınca yağmalandı. Bunun kararında New York sanat piyasasının kalbi pozisyonuna yükseldi. 1973’de Ethel ve Robert Scull çiftinin çağdaş sanat yapıtı koleksiyonun müzayedede satılması ile sanat etrafında ihtilal niteliğinde bir gelişme yaşandı. Gözler sanatın yatırım özelliğine çevrildi ve yeni oyuncuların sisteme dahil olmasıyla sanat iktisadının ölçeği genişledi.
Londra ve Paris’in başına gelenin bir benzerini ise 2001 yılında İkiz Kuleler’in bombalanması ile New York yaşadı. Olayın tesirleri 2008 yılında yaşanan emlak ve ipotek krizi ile daha derinleşti. O devirde piyasada oluşan boşluğu muvaffakiyetle dolduran Ortadoğu ve Asya artık sanat satışlarının arttığı coğrafya olma yolunda emin adımlarla ilerliyor. Ancak 2019 yılı bilgilerine nazaran ABD hala %44’lük pazar hissesi (28,3 milyar dolar) ile önder pozisyonda, onu %20’lik pazar hissesi (12,7 milyar dolar) ile Birleşik Krallık ve %18’lik pazar hissesi (11,7 milyar dolar) ile Çin takip ediyor.
Tabii ki geçmişte yaşayarak geleceği tasarlamak kabil değildir. Sürekli her yeni fırsatı en düzgün biçimde pahalandırmak, gerekli adımları atmak için kuvvetli temeller oluşturmak ve acilen aksiyon almak gerekir.
Aylin Seçkin sanat piyasası başlığı altında en az çalışılmış alanların sanat piyasasında tüketim ve talep olduğunu işaret ediyor ve sanata olan talebi etkileyen faktörleri şöyle sıralıyor:
Globalde sanat piyasasının dinamikleri topluluğun kıymetli galerilerinin yer aldığı New York, Londra, Los Angeles, Hong Kong ve Paris kentlerinde oluşuyor. Galerilerin yapıtların sergilendiği yerler olmanın ötesinde “üreten” sanatkarları desteklemek üzere birtakım ek sorumlulukları vardır. Galeriler piyasanın en kıymetli oyuncularından biridir; sanatkarların isminin duyulması, arz ve talebin oluşması ve devamı, sanat yapıtlarının hakikat sınıflandırılması ve sanatkarlara gerek maddi gerekse manevi manada takviye olmak üzere çeşitli konularda mesai harcar. Benim teklifim, galerilerin piyasada ön ayak olma (initiator) rolünün tesirini ve randımanını artırması tarafında.
Kitap Türkiye sanat piyasasını temelde 4 periyoda ayırıyor:
Uyanış 2004-2006: Kasım 2004’te İstanbul Modern’de Osman Hamdi Bey’in Kaplumbağa Terbiyecisi yapıtının 3,5 milyon dolara satılmasını piyasanın yükselişe geçtiği tarih olarak nitelendiriyoruz.
Yükseliş 2007-2011: İktisattaki yükseliş, AB bağlarındaki müspet gidişat ve Orhan Pamuk’un Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görülmesi sanat piyasanın yükselişine katkı sağlayan kıymetli faktörler içinde.
Duraklama 2012-2015: Yıl içerisinde düzenlenen müzayede sayıları ve cirolar azalmış, çevrimiçi sanat galerileri kurulmaya başlamıştır.
Heyecanlı Küçülme 2016 – günümüz: Aylin Seçkin sanat piyasasının küçülmesinin niçinleri olarak terör olaylarını ve politik istikrarsızlığı işaret ediyor. Piyasada üretim artarken, arza olan talep de yetersiz kalıyor. Kitapta Türk sanat piyasası hakkında yapılan tespitler:
Sanatın iktisadı hakkında konuşurken tahminen de en kilit sorulardan biri de “Bir sanat yapıtının fiyatı nasıl oluşur?” Müzayedelerde arz ve talebin istikrarlı fiyatı oluşturduğunu gözlemliyoruz, galerilerde ise durum daha farklıdır. Galeriler sanatkarların genç ya da isim yapmış bulunmasına nazaran fiyat stratejilerini kurgular. Sanatkara yönelik ilgi, piyasadaki ekonomik şartlar, sanatkarın şahsi gelişimi ve başarısı, birebir galerinin sanatkarları içindeki fiyat farkını oluşturan en önemli faktörlerdir. Sanat yapıtlarının fiyatlarını objektif olarak belirlemeye yardımcı olacak bir grup esas kriterler ise;
Kitabın devamında İslam sanatı ile ilgili bilgiler paylaşılıyor. İslam sanatında en hareketli piyasa Londra, en hareketli periyot Ekim ayıdır. Manevi kıymetleri ve hoşlukları sebebiyle yalnızca yatırım hedefli değil, bununla birlikte estetik pahaları sebebiyle de satın alınıyorlar. Müzayedelerde İslam yapıtlarının satışının %70’lerin üzerinde olması bu durumu deliller nitelikte. Bir değerli noktaya parantez açmak gerekiyor. İslam sanatı Rönesans ve Barok üzere sanat akımlarının bilakis muhakkak bir obje ya da periyodu içermez. Fotoğraf, heykel, sürece, çizgi, seramik üzere çeşitli alt kategorileri bulunmaktadır. Periyot, ülke ve hanedanların kıymetine göre yapıtların kıymetleri belirlenir. Olağan piyasanın politik hadiselerden ve siyasi gelişmelerden bir çok etkilendiğine ve meblağların dalgalı seyrettiğine de ayrıyeten bir parantez açılması gerekiyor.
Sanatın iktisadından bahsederken blokzincir ve NFT’den bahsetmemek olmaz. Daha evvel de değindiğim üzere dijital dünyada yaptığımız çabucak her şey bir bilginin yaratılması ve hareket etmesine dayanır. Blokzincir ise en temelinde datanın saklanması ve dağıtımı süreçlerinde tek bir yerde toplanması yerine bilgi ağının çeşitli noktalarına dağıtılabilmesi ve akıllı şifreleme tekniği ile kilitlenmesi halinde tanım edilebilir. Sanatta blokzincir teknolojisinin kullanması provenans, şeffaflık, telif, koleksiyon, değerleme, otantisite üzere karmaşık alanlara kullanışlı tahliller sunar. Dijital satışların günümüzde tüm satışların %9’unu oluşturması ve yükselen bir eğride seyri sunulan tahlillerin bedelini deliller nitelikte. Kitap blokzincirin sanat piyasasını dönüştürme potansiyeline sahip olduğu temel başlıkları dijital sanat satışlarının artması, sanat yatırımlarının demokratikleşmesi, provenansın tespit yollarının kolaylaşması ile sanatta sahteciliğin önüne geçilmesi, sanatkarların yapıtlarını inançlı ve süratli bir biçimde paraya çevirebileceği ve kopyalanmasının önüne geçebileceği imkanlar sunması olarak sıralıyor. Artık çeşitli platformlar üzerinden Picasso, Warhol, Monet üzere sanatkarların yapıtlarının tamamına belli bir payına sahip olabiliyor ve birebir platformlar üzerinden paylarınızı elden çıkarabiliyorsunuz.
Yakın devrin sanat dünyasında tanınan tabirlerden biri NFT, tıpkı bir galerinin duvarında gördüğünüz sanat yapıtı üzere eşsizdir. sanatın tarihi gelişimi göz önüne alındığında hiç kuşkusuz ki ihtilal niteliğinde bir gelişmedir. Bir kısmı da yapıtın dijital sahipliğinin kayıt altına alınması tekniğiyle oluşmuştur.
Konu ile ilgili benim ayrıntılı görüşlerime “Ne Olacak Bu Kripto Para ve NFT’nin Hali!” başlıklı yazımda yer vermiştim. Merak edenler için link aşağıda.
Artık yer dekorasyonunda sanat yapıtlarının kullanmasının artırmasına karşın önümüzdeki senelerda sanat piyasalarında düşüş bekleniyor. Bu durumda Aylin Seçkin: “Su akar yolunu bulur. Sanat ömrün ta kendisidir. Vakti yaşayan sanatçı da üretmeden duramaz. Sanatsever de daha küçük bütçeler de ayırsa sanata harcamaya devam edecektir” diyor.”
Murat Ülker’in yazısı şöyle:
“Sanat Piyasasının Geleceği..
Arz ve talebin olduğu her şeyin bir iktisadı olur.
Sanat hakkında şu soruların yanıtlarını merak ediyorsanız…
Sanat piyasası nasıldır; eserler nasıl fiyatlandırılır.
Global sanat piyasasında Türkiye hangi pozisyondadır.
“Fırsat maliyeti” (opportunity cost) ne demektir.
Sanat tüketicilerinin gelir düzeyleri ve alışkanlıkları piyasayı nasıl etkiliyor.
Globalde sanat piyasasının dinamikler, değerli galerilerinin yer aldığı kentler nerededir.
Türkiye sanat piyasasını 4 temel periyoda ayırabilir miyiz.
İslam sanatı belli bir obje ya da devri içermez diyebilir miyiz.
Sanatın iktisadında Blokzincir ve NFT yeri.
Ekonomik krize karşın sanat piyasasının geleceği…
Buyurun okumaya…
Arz ve talebin olduğu her şeyin bir iktisadı olur.
Sanatın İktisadı, Aylin Seçkin yazmış.
Prof. Dr. Aylin Seçkin 1991 yılında Boğaziçi Üniversitesi İktisat Bölümü’nden mezun olmuş. Jean Monnet Bursu ile Université Libre de Bruxelles’de Avrupa İktisadı üzerine yüksek lisansını, 1999 yılında ise Carleton Üniversitesi’nde İktisat alanında doktorasını tamamlamış. Hala Bilgi Üniversitesi’nde Makroekonomi, Ticaret Teorisi, Para Teorisi, Spor İktisadı, Sanat ve Kültür İktisadı, ve İnternet İktisadı üzerine dersler veriyor, öğrenci yetiştiriyor.
Sanatın İktisadı ismini verdiği kitabında şu soruların karşılıklarını bizimle paylaşıyor:
- Sanat piyasası nasıl bir piyasadır?
- Sanat yapıtları nasıl fiyatlandırılmaktadır?
- Global sanat piyasasında Türkiye hangi pozisyondadır?
- Kadın sanatkarların piyasa içerisinde verdikleri gayret bir kadro sonuçları birlikteinde getirmiş midir?
Talep arz alakasının fitilini ateşleyen temel ögelerden biri ise “fırsat maliyeti” (opportunity cost) olarak isimlendirilir. Bu mevzuyu İnsan ve İş Takviye Liderimiz Bahattin Bey’in geçtiğimiz haftalarda kaleme aldığı, beni de etkileyen “İşinizin Ehli Misiniz?” başlıklı yazısından esinlendiğim bir örnek üzerinden açıklayayım. Bahattin Beyefendi yazısında konutunu boya badana yaptırmak için bir usta çağırdığından ve ortalarında geçen bir diyalogdan bahsediyor. Pekala konutundaki boya badana işini kendisi yapamaz mıydı? Yapabilirdi tahminen. Lakin bu iş için harcayacağı güç (işin ustası olmadığı için) ve maliyet (gereken alet edevata sahip olmadığı için) boya badana ustasından fazlaca daha fazla olacaktı; bu yüzden gereksinimine yönelik bir talepte bulundu ve ilgili işi bu talebin arzını gerçekleştirdi. Yazısının linkini bırakıyorum, unvan/kademe fark etmeksizin her insanın istifade edeceği pahalı bilgiler içeriyor. https://www.linkedin.com/pulse/işinizin-ehli-misiniz-bahattin-aydın/
Şimdi kitaba geri dönelim. Aylin Seçkin kitabın çabucak hemen giriş kısmında sanat piyasasında söylem edilen astronomik sayıların insanların sanat piyasasına yönelik daha güçlü bir ilgi ve merak uyandırdığı tespitinde bulunuyor. Temelinde bu bahsin hiç bahsini geçirmeyecektim lakin kitabı okurken Aylin Seçkin Youtube’da FLU TV kanalında “Sanat Kaç Para?” isimli bir programa konuk olmuş. Programda adımın geçtiğini duyar duymaz şaşırdım. Burhan Doğançay’ın Mavi Senfonisi’ni satım almam üzerinden 13 yıl geçmiş bulunmasına karşın hala konuşuluyordu. bu biçimde merhum Burhan Doğançay bana “Medici” unvanını vermişti. Verdiğim bir röportajda yapıtın fiyatının devasa yükseklikte bulunduğu konusuna verdiğim cevabı sizinle paylaşayım. “O güne kadar Mavi Senfoni ya da muadil bir eser satılmamıştı, yani fiyat oluşmamıştı. daha sonra da fiyatlar daima arttı,” demiştim. Artık yapıtın fiyatı nedir diye sorarsanız; bunu eser tekrar satışa çıkana kadar öğrenmemiz mümkün değil, aslına bakarsan satılık da değil. Ayrıyeten bir yapıtın tarihi süreç içerisinde edindiği/kazandığı özellikler, yapıtın yaratacağı ekonomik ortam vb belirleyici ögelerdir. Hadisenin olduğu devirlerde Türk sanat piyasası altın çağını yaşıyordu.
Günümüzde sanatın iktisadı ne durumda?
Sanat yapıtları Ortaçağda lakin sipariş üzerine yapılırken, günümüzde artık bir piyasası oluşmuştur. Bunun niçini uygarlık düzeyi ve artan gelir seviyesi olmasının yanında sanatkarların artık zekice bir trendle istikrarla benimsedikleri bir ekol üzerinden eser vermeleridir. Bu kimi vakit çıkılmış yolda bir ısrar (Hoca Ali Rıza), kimi vakit senelera sari inkişaf (Picasso), kimi vakit ise yeni bir icadı geliştirme (Burhan Doğançay – Urban Walls), hatta kimi vakit de ömür uzunluğu didaktik ve analitik araştırmalarla zekice geliştirilen resmetmek ve husus seçmek (Ahmet Güneştekin) vb biçimde tezahür edebilir. Lakin temeli tutku, odaklanma ve epey çalışmaya dayanmaktadır. Üstte birkaç meselai verdiğim sanatkarlar ömürlerini bu türlü tüketmektedirler ve sanatlarının özgünlüğüne paralel hem bilinirlikleri tıpkı vakitte ticari muvaffakiyetleri artarak sürmektedir.
Son kırk yılda büyük gelişmeler gösteren kültürel sanat ve antika piyasası 2020 yılında 50,1 milyar dolara ulaşmış; fakat son bir yılda %22, son iki yılda ise %22 küçülmüş. Bu düşüşün ardında pandeminin tesirlerinin yarattığı birtakım sonuçlar yatıyor. Örneğin 2020 yılında gerçekleştirilmesi planlanan 265 adet global sanat fuarının %61’i, sanat tertiplerinin %37’si iptal olmuş, düzenlenen aktifliklerin ise neredeyse tamamı sanal ortamda gerçekleşmiş. Doğal bu durum da internet üzerinden yapılan satışların iki kat artarak 12,4 milyar dolar düzeyine ulaşmış.
Aylin Seçkin sanat piyasasının gelişmesi için temelde üç faktöre muhtaçlık olduğunu söz ediyor: koleksiyoncuların varlığı, taşınabilir sanat yapıtlarının üretimi ve bu yapıtların taşınması, sergilenmesi, satılması için gerekli süreçleri yürütebilecek kurumsal yapıların varlığı. Piyasanın içerisindeki kilit oyuncuların sayısı arttıkça, sanat simsarlarının sayısı da arttı. Günümüzdeki manası ile fuarların, galerilerin, aracıların ve müzayede konutlarının ortaya çıkış tarihi olarak on yedinci yüzyılın ortalarında olmuş.
İlerleyen tarihlerde ise küresel müzayede piyasasının düopolleri olarak tanımlanan Sotheby’s (1744) ve Christie’s (1776) Londra’da kuruldu. Bu oluşumlar faaliyetlerinin birinci periyotlarında tarihi el yazması kitaplara ağırlaşırken, 1940’lı senelera gelindiğinde her türlü sanat ve koleksiyon nesnesi için müzayedeler düzenleyen ölçeğe erişmişlerdi. ondan sonrasında ileride piyasanın ağırlaştığı New York ve Avrupa’nın çeşitli kentlerinde müzayedeler düzenleyerek prestijini ve görünürlüklerini artırdılar.
Tarihten kelam ederken sanat tarihi ile iktisat tarihinin nasıl birbirleriyle kesiştiğine dair bir makalede 1860’larda geçen bir hikayeyi burada özetlemek isterim. Amerikan İç Savaşı niçiniyle İngiltere’nin Manchester kentinde sanayicilerin lobi gayeli kurduğu Pamuk Tedarik Birliği; Amerikan Pamuğuna bağımlılığı azaltmak için Mısır, Brezilya, Hindistan ve Osmanlı İmparatorluğu’ndan kaliteli pamuk ithalatını arttırmak için teşebbüslerde bulunur. Bu sayede ithalatta düşük hissesi olan Osmanlı İmparatorluğu’nun hissesinin artırılması için karşılıklı ilgiler kararında Sultan Abdülaziz’in oluruyla, Ticaret ve Nafia Nazırı Saffet Paşa pamuk ekimini arttıracak; ekim yapılmayan toprakların ekime açılmasını sağlayacak bir ekip teşvikleri uygulamaya koyar. Bunlar İngiliz basınında yer alır.
Pamuk Birliği’nin lobicilik faaliyetlerini en faal biçimde yürütmesi için kusursuz bir vesile doğar. Avrupa’ya bir seyahat gerçekleştirmeye karar veren Sultan Abdülaziz’in bu ziyareti esnasında İngiltere’ye de uğrayacak olması kaçırılmayacak bir fırsattır. 15 Temmuz 1867 günü 24 bireyden oluşan bir heyet, padişahı Londra’da ikametine ayrılan Buckingham Sarayı’nda ziyaret eder. Osmanlı tarafı Sultan Abdülaziz, dört hükümet vazifelisi ve hükümetin pamuk müşaviri levanten Hyde Clarke’den oluşmuş. Hyde Clark İngiliz heyetin takdim etmiş ve padişahın konuşmalarını çeviri etmiş. Manchester heyeti, Sultan Abdülaziz’e iltifat ve teşvik kelamlarıyla dolu bir beyanda bulunmuş. Padişahın ve hükümetinin o güne kadar olan yardım ve takviyelerine teşekkür ederek Amerikan İç Savaşı esnasında elde edilen muvaffakiyetleri hatırlatan bu metinde, savaşın sona ermesiyle birlikte alınması gereken önlemler sıralanmış. Bu hususta padişahın gereğini yapacağına olan inançlarını vurgulayan heyet, Amerikan tohumlarının dağıtımı, kullanılmayan mirî toprakların karşılıksız olarak kullanıma verilmesi, beş yıllığına vergiden muaf tutulmaları, pamuk üretimi için gereken alet ve edevatın gümrük ödemeden ithaline imkân verilmesi, İngiliz sanayi mamüllerinin ithalat fotoğraflarındaki indirimleri ve nihayet yabancıların Osmanlı İmparatorluğu’nda mülk edinme haklarını genişleten son düzenlemeler niçiniyle kendilerine minnet hislerini sunmuşlar.
Heyet Sultan Abdülaziz’i Manchester’a davet de etmiş, Sultan da daveti kabul etmiş. 19 Temmuz günü Manchester belediyesine telgrafla padişahın Manchester’a gelemeyeceği, ötürüsıyla belediye lideri Neill, meclis üyeleri Bennett ile Nicholls ve belediye memurundan oluşan bir heyetin kelam konusu beyannameyi padişaha sunmak üzere 20 Temmuz sabahı Buckingham Sarayı’na davet edildiği bildirilmiş. Başta Manchester Belediye Lideri olmak üzere bir heyet bu davete icabet etmişler. Manchester belediyesi çabucak sonrasında, Sultan Abdülaziz ile olan temaslarını ölümsüzleştirmek için bir tablo sipariş etmeye karar vermiş. Bu iş için baştan George Edward Tuson düşünülmüş. Bilinen biri değilmiş. sebebi yapmış olduğu bir ekip portreler ve bir müddet Türkiye’de yaşayıp kimi ‘yerli’ beyefendilerin portrelerini yapmasıymış. Padişahı poz vermeye mecbur edip ‘taciz’ etmek yerine, kendisine en epey benzeyenlerden bir portresi ya fotoğraf ya da basılı gereç biçiminde ressama ulaştırılmasına karar verilmiş. Tabloda yer almaları gereken Fuad Paşa ile Kâmil Beyefendi için de benzeri bir formülle portreleri sağlanacakmış. Bunlar gerçekleşmiş lakin sonuç tam bir fiyasko olmuş. 1869’da tablo bitip kamuya sunulduğunda tabloda Sultan Abdülaziz dahil ‘baston yutmuş üzere duran 30 kişi’ önemli alay konusu olmuş. Başta Manchester Times olmak üzere birfazlaca gazetede alaycı tenkit yazıları çıkmış. 400 pounda sipariş edilen yapıtın 200 poundu belediye tarafınca bağışçılardan toplanamadığı için Tuson’dan alınamadığı da alay edilen hususlar içindeymış.
Daha da kıymetlisi, Manchester belediyesinin tablo konusunda pek de talepkâr olmadığı, sürecin daha epey Tuson’un Hyde Clark vasıtasıyla kendini öne çıkarması ve Pamuk Birliği’nin ise bu durumdan istifade ederek belediyeye bu teklifi “satmaya” çalışmasıyla geliştiği anlaşılmış. özetlemek gerekirsesı, bir ressamın hırsıyla, bir lobi kümesinin kendini gösterme dileğinin bir ortaya gelmesinden doğan bir sanat yapıtının öyküsü büyük ölçüde bir fiyaskoyla sonuçlanmış. “Manchester Belediyesinden bir heyetin Buckingham Sarayında Padişah tarafınca kabulü” isimli tablo sanat literatürüne girmemiş olması ve bugün tamire muhtaç bir biçimde belediyenin deposunda durması bu başarısızlığın en bariz göstergesi sayılıyor.
Tabii öteki bir mevzu daha var, Osmanlı Hükümeti pamuk üretimi konusunda yemin ettiği birçok şeyi yapmadığı için pamuk üretimi istenen değişimi gösterememiş. Yani iktisat tarihli bir başarısızlık sanat tarihi açısından da başarısızlık üretmiş görünüyor. Pekala bağ var mı, onu da kıyıda köşede kalmış bu hikayeyi şahane bir biçimde bize ulaştıran anlatan Boğaziçi Üniversitesi Tarih Kısmı Öğretim Üyesi Edhem Eldem Hoca’dan direkt okuyalım (2):
“Pamuk Birliği’nin başarılı saydığı dönüşüm, temel prestijiyle sömürgeci bir yapılanmayı gerektiren tiptendi. Hindistan ve Mısır’daki muvaffakiyet, birincisinde sömürge yönetiminin, ikincisinde ise yarı sömürge statüsündeki Hıdiv hükümetinin dayatmasıyla; Brezilya’da ise geniş topraklara sahip fazlaca kuvvetli bir bölümün kararlılığıyla mümkün olmuştu. Osmanlı topraklarında bu iki etken de yeteri kadar kuvvetli ve yerleşik olmadığından pamuk macerası kör topal ilerlemiş, bir türlü kök salamamıştı. Ne var ki problemin bu boyutundan bağımsız olarak burada bizi ilgilendiren sorun, Osmanlıların “pamukla imtihanı” ile George Edward Tuson’ın tablosunun bahtı içindeki şaşırtan paralelliktir. Her ikisi kendi alanlarında bir fiyaskoya dönüşmüş, bir bakıma unutulmaya mahkûm olmuştu. Bundan çıkarılacak bir ders var ise, o da çoklukla birbirinden hayli farklı ve uzak sayılan iki disiplinde olsa, burada sanat tarihi ile iktisat tarihi içinde enteresan kesişme noktalarının bulunduğudur.”
tekrar kitaba dönecek olursak… Aylin Seçkin Hoca İkinci Dünya Savaşı’nın tesirlerinin sanat alanında da hissedildiğine dikkat çekiyor. Savaşın tesiriyle Londra’da satışlar düştü, Paris’te bulunan pek epey galeri Naziler tarafınca yağmalandı. Bunun kararında New York sanat piyasasının kalbi pozisyonuna yükseldi. 1973’de Ethel ve Robert Scull çiftinin çağdaş sanat yapıtı koleksiyonun müzayedede satılması ile sanat etrafında ihtilal niteliğinde bir gelişme yaşandı. Gözler sanatın yatırım özelliğine çevrildi ve yeni oyuncuların sisteme dahil olmasıyla sanat iktisadının ölçeği genişledi.
Londra ve Paris’in başına gelenin bir benzerini ise 2001 yılında İkiz Kuleler’in bombalanması ile New York yaşadı. Olayın tesirleri 2008 yılında yaşanan emlak ve ipotek krizi ile daha derinleşti. O devirde piyasada oluşan boşluğu muvaffakiyetle dolduran Ortadoğu ve Asya artık sanat satışlarının arttığı coğrafya olma yolunda emin adımlarla ilerliyor. Ancak 2019 yılı bilgilerine nazaran ABD hala %44’lük pazar hissesi (28,3 milyar dolar) ile önder pozisyonda, onu %20’lik pazar hissesi (12,7 milyar dolar) ile Birleşik Krallık ve %18’lik pazar hissesi (11,7 milyar dolar) ile Çin takip ediyor.
Tabii ki geçmişte yaşayarak geleceği tasarlamak kabil değildir. Sürekli her yeni fırsatı en düzgün biçimde pahalandırmak, gerekli adımları atmak için kuvvetli temeller oluşturmak ve acilen aksiyon almak gerekir.
Aylin Seçkin sanat piyasası başlığı altında en az çalışılmış alanların sanat piyasasında tüketim ve talep olduğunu işaret ediyor ve sanata olan talebi etkileyen faktörleri şöyle sıralıyor:
- Sanat yapıtlarının fiyatı
- Sanat tüketicilerinin gelir seviyeleri
- Zevk sermayesi
- Sanat takipçisinin alışkanlıkları
- Malın karşılığı muhtaçlığın şiddet derecesi
- Piyasa Koşulları
- Nüfus
- Beklenmedik olaylar/mevsimlik faktörler
- Demografi
- Eğitim
Globalde sanat piyasasının dinamikleri topluluğun kıymetli galerilerinin yer aldığı New York, Londra, Los Angeles, Hong Kong ve Paris kentlerinde oluşuyor. Galerilerin yapıtların sergilendiği yerler olmanın ötesinde “üreten” sanatkarları desteklemek üzere birtakım ek sorumlulukları vardır. Galeriler piyasanın en kıymetli oyuncularından biridir; sanatkarların isminin duyulması, arz ve talebin oluşması ve devamı, sanat yapıtlarının hakikat sınıflandırılması ve sanatkarlara gerek maddi gerekse manevi manada takviye olmak üzere çeşitli konularda mesai harcar. Benim teklifim, galerilerin piyasada ön ayak olma (initiator) rolünün tesirini ve randımanını artırması tarafında.
Kitap Türkiye sanat piyasasını temelde 4 periyoda ayırıyor:
Uyanış 2004-2006: Kasım 2004’te İstanbul Modern’de Osman Hamdi Bey’in Kaplumbağa Terbiyecisi yapıtının 3,5 milyon dolara satılmasını piyasanın yükselişe geçtiği tarih olarak nitelendiriyoruz.
Yükseliş 2007-2011: İktisattaki yükseliş, AB bağlarındaki müspet gidişat ve Orhan Pamuk’un Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görülmesi sanat piyasanın yükselişine katkı sağlayan kıymetli faktörler içinde.
Duraklama 2012-2015: Yıl içerisinde düzenlenen müzayede sayıları ve cirolar azalmış, çevrimiçi sanat galerileri kurulmaya başlamıştır.
Heyecanlı Küçülme 2016 – günümüz: Aylin Seçkin sanat piyasasının küçülmesinin niçinleri olarak terör olaylarını ve politik istikrarsızlığı işaret ediyor. Piyasada üretim artarken, arza olan talep de yetersiz kalıyor. Kitapta Türk sanat piyasası hakkında yapılan tespitler:
- Türkiye’deki sanat pazarı genç, çabuk büyümek isteyen lakin kurumsallaşamamış bir yapıda.
- Sanat etrafı İstanbul, Ankara ve İzmir lokasyonları ile sonlu.
- Son periyottaki ekonomik dalgalanmalar sonucunda ülkemizde yaşanan hem finansal birebir vakitte zevk sermayesi (taste capital) kıtlığı da küçülmenin değerli sebepleri içinde.
Sanatın iktisadı hakkında konuşurken tahminen de en kilit sorulardan biri de “Bir sanat yapıtının fiyatı nasıl oluşur?” Müzayedelerde arz ve talebin istikrarlı fiyatı oluşturduğunu gözlemliyoruz, galerilerde ise durum daha farklıdır. Galeriler sanatkarların genç ya da isim yapmış bulunmasına nazaran fiyat stratejilerini kurgular. Sanatkara yönelik ilgi, piyasadaki ekonomik şartlar, sanatkarın şahsi gelişimi ve başarısı, birebir galerinin sanatkarları içindeki fiyat farkını oluşturan en önemli faktörlerdir. Sanat yapıtlarının fiyatlarını objektif olarak belirlemeye yardımcı olacak bir grup esas kriterler ise;
- Otantisite: Yapıtın özgün olması, yani kelam konusu sanatkarın elinden çıkmış olması.
- Restorasyon: Yapıtın hakikat biçimde restore edilmemesi fazla parlamasına niye olur ve bu fiyatı kıymetli ölçüde düşürür.
- Eserin boyutu: Çok büyük eserler yalnızca makul yerlerde kullanılabildiği için birtakım kimi meblağlarının düşük olduğu gözlemlenir.
- Nadirlik: Sanat yapıtının fiyatını etkileyen değerli kriterlerden biridir. Örneğin vefat etmiş olan bir sanatkarın yapıtlarının arzı artık son bulmuştur. Bu noktada miras idaresinin güzel yapılması gerekir.
- Malzemenin dayanıklılığı: Kağıt eserler Degas ve Mary Cassatt istisnaları haricinde tuvaller kadar kıymetli değildir. Yağlı boya, sulu boya, guaş ve pastel eserler karakalem ve grafit üzere işlerden daha yüksek fiyatlıdır.
- Edisyon sayısı: Eser fiyatı ile zıt orantılıdır.
- Provenans: Yapıtın hangi koleksiyondan çıktığı ile ilgilidir. Fiyatta %30 üzere yüksek bir tesire sahip olduğu durumlar olsa dahi çoklukla tesir oranı %15 ile sonludur.
- Teknik: Baskı hem sanatkarın tıpkı vakitte baskı ustasının sofistike emeği ile oluşur.
- Satış Yapılan Galeri: Süperstar galerilerde yapıtın fiyatı üç katına çıkabilir. Buna “Gagosian etkisi” ismi veriliyor.
- Sanatçı ve mesleği: Sanatkarın mesleğinde müzede stant açmak, değerli bir koleksiyona dahil olmak ve yurtharicinde bilinmek kıymetli noktalardır.
- Eserlerin geçmişi: Yapıtların geçmişi ile ilgili aktarılan kıssalar fiyatını yükseltebilir.
- Eserin kalitesi: Birinci bakışta kimin elinden çıktığını anlayabildiğimiz yapıtların piyasada kıymeti yüksektir.
- Sanatçının yapıtlarının “catalogue raisonne” olması: Sanatkarın kaç tane eser ürettiği, bu yapıtların nerede sergilendiği ve hangi koleksiyonlara girdiği üzere çeşitli ayrıntıların toplamıdır.
- İkincil piyasada dolaşan eser sayısı: Sanatkarın yıl bazında ürettiği eser sayısının az ya da fazla olması yapıtların fiyatını tesirler. En zoru, piyasaya yeni çıkan bir sanatkarın yapıtının fiyatını belirlemektir.
Kitabın devamında İslam sanatı ile ilgili bilgiler paylaşılıyor. İslam sanatında en hareketli piyasa Londra, en hareketli periyot Ekim ayıdır. Manevi kıymetleri ve hoşlukları sebebiyle yalnızca yatırım hedefli değil, bununla birlikte estetik pahaları sebebiyle de satın alınıyorlar. Müzayedelerde İslam yapıtlarının satışının %70’lerin üzerinde olması bu durumu deliller nitelikte. Bir değerli noktaya parantez açmak gerekiyor. İslam sanatı Rönesans ve Barok üzere sanat akımlarının bilakis muhakkak bir obje ya da periyodu içermez. Fotoğraf, heykel, sürece, çizgi, seramik üzere çeşitli alt kategorileri bulunmaktadır. Periyot, ülke ve hanedanların kıymetine göre yapıtların kıymetleri belirlenir. Olağan piyasanın politik hadiselerden ve siyasi gelişmelerden bir çok etkilendiğine ve meblağların dalgalı seyrettiğine de ayrıyeten bir parantez açılması gerekiyor.
Sanatın iktisadından bahsederken blokzincir ve NFT’den bahsetmemek olmaz. Daha evvel de değindiğim üzere dijital dünyada yaptığımız çabucak her şey bir bilginin yaratılması ve hareket etmesine dayanır. Blokzincir ise en temelinde datanın saklanması ve dağıtımı süreçlerinde tek bir yerde toplanması yerine bilgi ağının çeşitli noktalarına dağıtılabilmesi ve akıllı şifreleme tekniği ile kilitlenmesi halinde tanım edilebilir. Sanatta blokzincir teknolojisinin kullanması provenans, şeffaflık, telif, koleksiyon, değerleme, otantisite üzere karmaşık alanlara kullanışlı tahliller sunar. Dijital satışların günümüzde tüm satışların %9’unu oluşturması ve yükselen bir eğride seyri sunulan tahlillerin bedelini deliller nitelikte. Kitap blokzincirin sanat piyasasını dönüştürme potansiyeline sahip olduğu temel başlıkları dijital sanat satışlarının artması, sanat yatırımlarının demokratikleşmesi, provenansın tespit yollarının kolaylaşması ile sanatta sahteciliğin önüne geçilmesi, sanatkarların yapıtlarını inançlı ve süratli bir biçimde paraya çevirebileceği ve kopyalanmasının önüne geçebileceği imkanlar sunması olarak sıralıyor. Artık çeşitli platformlar üzerinden Picasso, Warhol, Monet üzere sanatkarların yapıtlarının tamamına belli bir payına sahip olabiliyor ve birebir platformlar üzerinden paylarınızı elden çıkarabiliyorsunuz.
Yakın devrin sanat dünyasında tanınan tabirlerden biri NFT, tıpkı bir galerinin duvarında gördüğünüz sanat yapıtı üzere eşsizdir. sanatın tarihi gelişimi göz önüne alındığında hiç kuşkusuz ki ihtilal niteliğinde bir gelişmedir. Bir kısmı da yapıtın dijital sahipliğinin kayıt altına alınması tekniğiyle oluşmuştur.
Konu ile ilgili benim ayrıntılı görüşlerime “Ne Olacak Bu Kripto Para ve NFT’nin Hali!” başlıklı yazımda yer vermiştim. Merak edenler için link aşağıda.
Artık yer dekorasyonunda sanat yapıtlarının kullanmasının artırmasına karşın önümüzdeki senelerda sanat piyasalarında düşüş bekleniyor. Bu durumda Aylin Seçkin: “Su akar yolunu bulur. Sanat ömrün ta kendisidir. Vakti yaşayan sanatçı da üretmeden duramaz. Sanatsever de daha küçük bütçeler de ayırsa sanata harcamaya devam edecektir” diyor.”