celikci
New member
İnsanlığın şu ana kadarki en büyük mühendislik başarısı olarak tanımlanan James Webb Uzay Teleskobu, gezegenimizin yaklaşık yarım milyon mil gerisindeki amacına ulaştı. 20 yıllık geliştirme, 10 milyar dolarlık harcama ve uzayda kusursuz yüksek teknoloji origamisiyle geçen 14 günden daha sonra, James Webb Uzay Teleskobu (JWST) artık büsbütün yerine yerleşti.
JWST’nin Ariane 5 roketiyle, katlanmış biçimde Noel Günü Fransız Guyanası’ndaki Guyana Uzay Merkezi’nden muvaffakiyetle fırlatılmasının akabinde, mühendisler 50 hareketli parçayı ve 178 özgür bırakma piminin uzaktan denetim çalışmalarına başladı. Webb’in gereken sisteme girmesi ve çalışır hale gelmesi için her şeyin sırayla ve gerçek bir biçimde gerçekleşmesi gerekiyordu. Ve bu süreçler nihayet muvaffakiyetle tamamlandı.
24 Ocak Pazartesi günü, 30 günlük uzay seyahatinin akabinde Webb son varış noktasına vardı. Bir bilim düşü olarak tanımlanabilecek proje çabucak hemen tam olarak gerçekleşmemiş olsa da, bundan daha sonraki her adımın bu duşa biraz daha yaklaştıracağı söylenebilir.
Bundan daha sonra Ne Olacak?
Webb, şimdiye kadar yapılmış en büyük ve en gelişmiş uzay gözlemevi. Hubble’dan yaklaşık 100 kat daha kuvvetli olan Webb, 70 metrelik bir tenis kortu büyüklüğünde. Devasa altı buçuk metrelik birincil aynası (Hubble’ın birincil aynası yaklaşık iki buçuk metre boyunda) muhteşem kuvvetli berilyumdan yapıldı ve 18 altıgen kesimden oluşuyor.
Her bir kısım, kızılötesi ışığı yansıtmak için eksiksiz olan altınla kaplı. Webb ve Hubble içindeki en büyük fark da bu. Cihana görünür ve morötesi ışıkla bakan Hubble’ın bilakis Webb, eski, uzun kızılötesi ışığı yakalayacak. Bu, daha büyük aynasıyla birleştiğinde, astronomların daha evvel yapamadığı kadar vakitte geriye bakabileceği manasına geliyor.
O Bir “Zaman Makinesi”
Tüm teleskoplar bir vakit makinesi olarak yorumlanabilir. Gördüğünüz her bir yıldızdan gelen ışık aslında eskidir ve buraya ulaşmak için epeyce uzaklardan geliyor. Güneşin ışığının bile gezegenimize ulaşması 8 dakika 20 saniye sürüyor. Gece gökyüzündeki en parlak yıldız olan Sirius, 8,6 ışık yılı uzaklıkta. Bu, ışığının gözünüze ulaşmak için saniyede yaklaşık 300.000 kilometre süratle 8,6 yıl yol aldığı manasına geliyor.
Webb’in algılayacağı her foton aslında eski ışıktır, fakat kızılötesi bir teleskop olduğu için en eski, en uzaklardan gelen ışığı algılayacaktır. Kızılötesi ışık, dalga uzunlukları görünür ışıktan daha uzun olan elektromanyetik ışınımdur, bu niçinle insan gözüyle algılanamaz.
13.8 milyar yıl evvel, birinci yıldızlar ve galaksilerin oluştuğu Büyük Patlama’dan daha sonrasında yayılan cihandaki en eski ışık, Cihan’ın genişlemesiyle gerildi. Bu niçinle koyu kırmızı renktedir. Hatta o kadar kırmızı ki, görünür ışık spektrumundan büsbütün ve kızılötesi spektruma düşüyor.
Webb, Büyük Patlama’dan birkaç yüz milyon yıl daha sonra bu birinci yıldızları ve galaksileri inceleyebilecek ve bu da şimdiye kadar öteki hiç bir teleskobun yapamadığı bir şey. Webb’in kuruluş maksadı da tam olarak buydu.
Webb teleskobunun şu anda bulunduğu pozisyonu siz de takip edebilirsiniz. Çıplak gözle görülemeyecek kadar küçük ve loş bulunmasına karşın şu anda Orion Jenerasyonu’nun biraz doğusunda, Monoceros takımyıldızında bulunuyor. Webb her vakit gezegenimizin gece tarafında olacak, bu biçimdece her vakit derin uzayı net bir biçimde bakılırsabilecek.
Webb, Dünya’dan ikinci Lagrange noktası (L2) olarak bilinen noktaya konumlanıyor. Bu nokta, Dünya’ya bakılırsa uzayda epey kıymetli bir pozisyon.
İsmini İtalyan bir matematikçiden alan L2, Dünya’nın Güneş’ten uzak tarafında, Dünya’nın Ay’a olan uzaklığının yaklaşık dört katı arada olan, Dünya ve Güneş’in yerçekiminin birleşerek nispeten sabit bir pozisyon oluşturduğu yer bir yerçekimi istikrarı noktası.
Bu nokta, Webb’in Güneş, Dünya ve Ay’ı her vakit gerisinde tutabileceği, güneş panellerini geriye yanlışsız çevirebileceği ve bu sırada kuvvetli aynasının beş tenis kortu büyüklüğündeki güneş kalkanı paneliyle güneş ışığından korunabileceği bir pozisyon. L2 beraberinde kolay bağlantı kurabileceğimiz kadar Dünya’ya yakın olduğu için pek avantajlı bir nokta.
Arianespace/NASA/ESA
Webb, Dünya yörüngesinde dönerek uzaya bakan, Hubble dahil olmak üzere birden fazla uzay teleskopundan pek farklı. Hubble, fırlatılmasından birkaç yıl daha sonra, 1993 yılında Uzay Mekiği astronotları tarafınca optik bir anormallik için düzeltilirken, Webb bir şeyler karşıt giderse düzeltmek için fazlaca uzakta konumlanıyor.
Lakin, Webb orada tek başına olmayacak: Avrupa Uzay Ajansı’nın Gaia üç boyutlu yıldız haritacısı şu anda L2 yörüngesinde ve Roma Uzay Teleskobu da 2027 yılında onlara katılacak.
Gözlemevinin mekanik açılımı tamamlandıktan daha sonra mühendisler aynaları hizalamaya başladılar. 18 birincil ayna modülünün her birini ve ikincil aynayı fırlatma tertibinden çıkartarak, Webb’in birincil aynasının genel halini ayarlamak için her bir ayna modülünün eğriliğini ayarladılar.
NASA, Webb’in birincil aynasını oluşturmak için 18 altıgen altın kaplı berilyum segmentini hizalamanın 24 Nisan’a kadar sürebileceğini söylüyor.
NASA Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nden Webb Operasyonları Proje Bilimcisi Jane Rigby, Ocak ayında düzenlediği basın toplantısında, “Bu teleskop kutusundan hazır olarak çıkmıyor ve birinci manzaralar yakışıksız olacak – bulanık olacak” demişti. Mühendislerin, temel olarak, tek bir teleskopik manzarada birleştirilmesi gereken 18 manzara üzerinde çalışması gerekecek.
Titiz bir çalışma olacak. Rigby, “Aynaları milimetrelerle kapatarak başlıyoruz ve onları bir Coronavirüs’ün boyutundan daha küçük bir alana – 10’larca nanometreye – hizalanacak biçimde ilerletiyoruz” dedi ve ekledi: “Bu, vakit alan epeyce titiz bir müddetç.“
Tahminen Mart ayının ortalarında bu süreç bitmiş olduğinde mühendislerin Webb’i düzgün bir biçimde hizalamak ve teleskopu odaklamak için kimi parlak yıldızlara yönlendirmesi yaklaşık iki ay sürecek. Akabinde Webb’in dört ana bilim aleti -370 Fahrenheit/-223 santigrat dereceye kadar soğudukça test edilecek ve devreye alınacak.
NASA, Webb’den birinci heybetli fotoğrafları, şu anki vakit çizelgelerine nazaran Mayıs ayı sonlarında gerçekleşecek devreye alma bitmiş oldukten daha sonra, fırlatılmasından yaklaşık beş ay daha sonrasına kadar gelmesinin beklenmediğini belirtiyor.
Rigby, “Dünyanın gördüğü birinci manzaraların bu 10 milyar dolarlık teleskoba hakkını verdiğinden emin olmak istiyoruz” diyor. Bu etkileyici manzaraların tam olarak neye benzeyeceği konusunda yorum yapmamış olsa da, Webb’in Atbaşı Bulutsusu ve Yaratılış Sütunları üzere klasik Hubble imajları üstündeki derin kızılötesi kaplamalarını görmeyi umabiliriz. Bu da, kısaca Mayıs sonu ya da Haziran başlarında gerçek olacak üzere görünüyor.
JWST’nin Ariane 5 roketiyle, katlanmış biçimde Noel Günü Fransız Guyanası’ndaki Guyana Uzay Merkezi’nden muvaffakiyetle fırlatılmasının akabinde, mühendisler 50 hareketli parçayı ve 178 özgür bırakma piminin uzaktan denetim çalışmalarına başladı. Webb’in gereken sisteme girmesi ve çalışır hale gelmesi için her şeyin sırayla ve gerçek bir biçimde gerçekleşmesi gerekiyordu. Ve bu süreçler nihayet muvaffakiyetle tamamlandı.
24 Ocak Pazartesi günü, 30 günlük uzay seyahatinin akabinde Webb son varış noktasına vardı. Bir bilim düşü olarak tanımlanabilecek proje çabucak hemen tam olarak gerçekleşmemiş olsa da, bundan daha sonraki her adımın bu duşa biraz daha yaklaştıracağı söylenebilir.
Bundan daha sonra Ne Olacak?
Webb, şimdiye kadar yapılmış en büyük ve en gelişmiş uzay gözlemevi. Hubble’dan yaklaşık 100 kat daha kuvvetli olan Webb, 70 metrelik bir tenis kortu büyüklüğünde. Devasa altı buçuk metrelik birincil aynası (Hubble’ın birincil aynası yaklaşık iki buçuk metre boyunda) muhteşem kuvvetli berilyumdan yapıldı ve 18 altıgen kesimden oluşuyor.
Her bir kısım, kızılötesi ışığı yansıtmak için eksiksiz olan altınla kaplı. Webb ve Hubble içindeki en büyük fark da bu. Cihana görünür ve morötesi ışıkla bakan Hubble’ın bilakis Webb, eski, uzun kızılötesi ışığı yakalayacak. Bu, daha büyük aynasıyla birleştiğinde, astronomların daha evvel yapamadığı kadar vakitte geriye bakabileceği manasına geliyor.
O Bir “Zaman Makinesi”
Tüm teleskoplar bir vakit makinesi olarak yorumlanabilir. Gördüğünüz her bir yıldızdan gelen ışık aslında eskidir ve buraya ulaşmak için epeyce uzaklardan geliyor. Güneşin ışığının bile gezegenimize ulaşması 8 dakika 20 saniye sürüyor. Gece gökyüzündeki en parlak yıldız olan Sirius, 8,6 ışık yılı uzaklıkta. Bu, ışığının gözünüze ulaşmak için saniyede yaklaşık 300.000 kilometre süratle 8,6 yıl yol aldığı manasına geliyor.
Webb’in algılayacağı her foton aslında eski ışıktır, fakat kızılötesi bir teleskop olduğu için en eski, en uzaklardan gelen ışığı algılayacaktır. Kızılötesi ışık, dalga uzunlukları görünür ışıktan daha uzun olan elektromanyetik ışınımdur, bu niçinle insan gözüyle algılanamaz.
13.8 milyar yıl evvel, birinci yıldızlar ve galaksilerin oluştuğu Büyük Patlama’dan daha sonrasında yayılan cihandaki en eski ışık, Cihan’ın genişlemesiyle gerildi. Bu niçinle koyu kırmızı renktedir. Hatta o kadar kırmızı ki, görünür ışık spektrumundan büsbütün ve kızılötesi spektruma düşüyor.
Webb, Büyük Patlama’dan birkaç yüz milyon yıl daha sonra bu birinci yıldızları ve galaksileri inceleyebilecek ve bu da şimdiye kadar öteki hiç bir teleskobun yapamadığı bir şey. Webb’in kuruluş maksadı da tam olarak buydu.
Webb teleskobunun şu anda bulunduğu pozisyonu siz de takip edebilirsiniz. Çıplak gözle görülemeyecek kadar küçük ve loş bulunmasına karşın şu anda Orion Jenerasyonu’nun biraz doğusunda, Monoceros takımyıldızında bulunuyor. Webb her vakit gezegenimizin gece tarafında olacak, bu biçimdece her vakit derin uzayı net bir biçimde bakılırsabilecek.
Webb, Dünya’dan ikinci Lagrange noktası (L2) olarak bilinen noktaya konumlanıyor. Bu nokta, Dünya’ya bakılırsa uzayda epey kıymetli bir pozisyon.
İsmini İtalyan bir matematikçiden alan L2, Dünya’nın Güneş’ten uzak tarafında, Dünya’nın Ay’a olan uzaklığının yaklaşık dört katı arada olan, Dünya ve Güneş’in yerçekiminin birleşerek nispeten sabit bir pozisyon oluşturduğu yer bir yerçekimi istikrarı noktası.
Bu nokta, Webb’in Güneş, Dünya ve Ay’ı her vakit gerisinde tutabileceği, güneş panellerini geriye yanlışsız çevirebileceği ve bu sırada kuvvetli aynasının beş tenis kortu büyüklüğündeki güneş kalkanı paneliyle güneş ışığından korunabileceği bir pozisyon. L2 beraberinde kolay bağlantı kurabileceğimiz kadar Dünya’ya yakın olduğu için pek avantajlı bir nokta.
Arianespace/NASA/ESA
Webb, Dünya yörüngesinde dönerek uzaya bakan, Hubble dahil olmak üzere birden fazla uzay teleskopundan pek farklı. Hubble, fırlatılmasından birkaç yıl daha sonra, 1993 yılında Uzay Mekiği astronotları tarafınca optik bir anormallik için düzeltilirken, Webb bir şeyler karşıt giderse düzeltmek için fazlaca uzakta konumlanıyor.
Lakin, Webb orada tek başına olmayacak: Avrupa Uzay Ajansı’nın Gaia üç boyutlu yıldız haritacısı şu anda L2 yörüngesinde ve Roma Uzay Teleskobu da 2027 yılında onlara katılacak.
Gözlemevinin mekanik açılımı tamamlandıktan daha sonra mühendisler aynaları hizalamaya başladılar. 18 birincil ayna modülünün her birini ve ikincil aynayı fırlatma tertibinden çıkartarak, Webb’in birincil aynasının genel halini ayarlamak için her bir ayna modülünün eğriliğini ayarladılar.
NASA, Webb’in birincil aynasını oluşturmak için 18 altıgen altın kaplı berilyum segmentini hizalamanın 24 Nisan’a kadar sürebileceğini söylüyor.
NASA Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nden Webb Operasyonları Proje Bilimcisi Jane Rigby, Ocak ayında düzenlediği basın toplantısında, “Bu teleskop kutusundan hazır olarak çıkmıyor ve birinci manzaralar yakışıksız olacak – bulanık olacak” demişti. Mühendislerin, temel olarak, tek bir teleskopik manzarada birleştirilmesi gereken 18 manzara üzerinde çalışması gerekecek.
Titiz bir çalışma olacak. Rigby, “Aynaları milimetrelerle kapatarak başlıyoruz ve onları bir Coronavirüs’ün boyutundan daha küçük bir alana – 10’larca nanometreye – hizalanacak biçimde ilerletiyoruz” dedi ve ekledi: “Bu, vakit alan epeyce titiz bir müddetç.“
Tahminen Mart ayının ortalarında bu süreç bitmiş olduğinde mühendislerin Webb’i düzgün bir biçimde hizalamak ve teleskopu odaklamak için kimi parlak yıldızlara yönlendirmesi yaklaşık iki ay sürecek. Akabinde Webb’in dört ana bilim aleti -370 Fahrenheit/-223 santigrat dereceye kadar soğudukça test edilecek ve devreye alınacak.
NASA, Webb’den birinci heybetli fotoğrafları, şu anki vakit çizelgelerine nazaran Mayıs ayı sonlarında gerçekleşecek devreye alma bitmiş oldukten daha sonra, fırlatılmasından yaklaşık beş ay daha sonrasına kadar gelmesinin beklenmediğini belirtiyor.
Rigby, “Dünyanın gördüğü birinci manzaraların bu 10 milyar dolarlık teleskoba hakkını verdiğinden emin olmak istiyoruz” diyor. Bu etkileyici manzaraların tam olarak neye benzeyeceği konusunda yorum yapmamış olsa da, Webb’in Atbaşı Bulutsusu ve Yaratılış Sütunları üzere klasik Hubble imajları üstündeki derin kızılötesi kaplamalarını görmeyi umabiliriz. Bu da, kısaca Mayıs sonu ya da Haziran başlarında gerçek olacak üzere görünüyor.