celikci
New member
Netflix’in “Dont Look Up” filminde, dev bir asteroit çarpması tehdidine karşı, Meryl Streep ve takımı, bedenlerini kriyonik olarak dondurarak kolonize edecek yeni bir gezegen arayışına çıkıyordu. Bu sinema bir bilim kurgu eseri olsa da, birtakım kıymetli soruları gündeme getiriyor. Meryl Streep ve grubunun yaptığı üzere vücudumuzu 22.740 yıl boyunca dondurup sonrasındasında çözerek hiç bir şey olmamış üzere hayatımıza devam etmek bilimsel açıdan neredeyse (ya da kesinlikle) imkansız. Lakin insan bedeninin pek dondurucu sıcaklıklarda hayatta kaldığını gösteren birtakım örnekler bulunuyor.
Örneğin 1980 yılında, arabası ile kaza yapmasının akabinde karda altı saat boyunca çaresizce yardım arayan bir bayan, tabipler tarafınca “derin dondurucudaki bir et gibi” olarak tanımlanan bir biçimde büsbütün donmuştu lakin tabipler ömrünü kurtarmayı başardı ve kıssasını anlatabildi.
2016 yılından benzeri bir öyküde, 25 yaşındaki bir adam -20 °C sıcaklıkta karda 12 saat kalmıştı. Hekimler bir nabız bulamasa ve don kangreni ile birkaç parmağını kaybetse de adamı hayata döndürmeyi başardı.
RMIT Üniversitesi Yardımcı Dekanı Profesör Gary Bryant, insanların donmaları akabinde hayatta kalmaları sorusunun kısa karşılığının hayır olduğunu ve “muhtemelen hiç bir vakit mümkün olamayacağını” söylüyor. Hatta olağanda 37 °C sıcaklıkta bulunan insan bedeni, sıcaklık değişimiyle neredeyse hiç başa çıkamıyor. Bryant’ın belirttiğine nazaran, beden içi sıcaklık yalnızca birkaç derece değiştiğinde hasar oluşmaya başlıyor. Ateşin 40 °C’nin üzerine çıkması çok tehlikeli ve 35 °C’nin altına inmesi ile hipotermi başlıyor. Belirttiğine nazaran donma, büsbütün farklı bir konu.
Tamamen donduktan daha sonra hayata dönmek…
Bryant’ın dediğine göre, hakikaten donduktan daha sonra geri getirilen hiç bir insan örneği bulunmuyor.
Tabii ki bu noktada, üstte verilen örnekler değerli soruları akıllara getiriyor. Bryant’ın dediğine nazaran bu olaylar, gerçek donmalar değil ve aslında insanların önemli hipotermi olaylarından kurtulmalarının örnekleri. Her ne kadar benzeri derecede mucizevi olsa da, birinci bakışta göründükleri kadar imkansız değil.
Tıpta, doku hasarının önlenmesi için uygulanan ve tedavi maksatlı hipotermi olarak isimlendirilen bir prosedür kullanılıyor. Lakin bu metotta de sıcaklıklar donmanın epey daha üzerinde yer alıyor. Bryant’ın dediğine nazaran ekseriyetle 31-32 °C’ye kadar soğutmalar gerçekleşiyor ve az kullanılan bu prosedürün faydaları ve riskleri hakkında tartışmalar devam ediyor.
2019 yılında, birinci kere bir insan acil durum muhafaza ve hayata döndürme (EFT) – bilim kurgu hayranları tarafınca süreksiz vefat yahut ertelenmiş canlanma diye de adlandırılabilir – durumuna yerleştirildi. Bu süreçte, tuzlu su kullanılarak beyin 10-15 °C’ye kadar soğutularak cerrahların potansiyel olarak hayat kurtarıcı operasyonları gerçekleştirmesine imkan tanındı.
Ancak canlı dondurma (kriyonik) kelam konusu olduğunda durum değişiyor ve dondurularak birkaç yıl daha sonra tekrar hayata döndürme mümkünlüğünün karşılığı bilimsel olarak “imkansız” gözüküyor.
Yukarıdaki örneklere baktığımızda ise, hakikaten ne kadar düşük sıcaklıklarda olduklarına bakmamız gerekiyor üzere gözüküyor.
25 yaşındaki “donmuş” adam örneği için Bryant, “muhtemelen beden sıcaklığının 30 °C’nin altında olmadığını” söylüyor. Haberlerde, beden sıcaklığının dijital bir termometrede algılanmadığı belirtiliyor fakat Bryant, bunun donma sıcaklığının altında olduğu manasına gelmediğini vurguluyor: “Neredeyse katiyetle dokunmasız (kızılötesi tarayıcılı) bir termometre kullanıyorlardı ve bunlar yaklaşık 34 °C’nin altındaki sıcaklıkları algılamıyor. Lakin, şayet deri sıcaklığı 30 °C olsa bile, beden içi sıcaklığı hâlâ 37 °C civarında olacaktır.”
İlginç bir biçimde bu adam, hayatta kalmasını kısmen fiziğe borçlu üzere gözüküyor. Bryant, “fiziksel bir bakış açısından, karın altında kapalı kalmak, ısı kaybının çok yavaş olduğu (kar yeterli bir yalıtım sağlar) manasına geliyor. Hâlâ radyasyonsal kayıplar gerçekleşir, lakin birkaç saat boyunca bu kayıp beden sıcaklığını yalnızca birkaç derece azaltacaktır. Dış katmanlarda önemli buz donması olsa bile, hayati organların hiç biri donmaya yaklaşmayacaktır” diyor.
Hayvanlar tabiatta nasıl hayatta kalıyor?
Doğaya baktığımızda, bir epeyce hayvanın soğuk kış aylarında hayatta kalmak için yağ topladığı ve daha sonra uyuduğu görülüyor. bu biçimdelikle metabolizmalarını yavaşlatıyor ve hem oksijen tıpkı vakitte güç muhtaçlığını azaltıyorlar. İnsanlarda da emsal bir durum gerçekleşiyor. Bu durum hayat kurtarıcı olabilse de, hâlâ pek önemli ve tehlikeli.
Gerçek donma durumunda hayatta kalamamamızın niçini ise tek bir söz ile “buz” olarak açıklanabilir. Beşerler olarak, bedenimizin ortasında buz olması durumunda hayatta kalamıyoruz. Donma ve buzun çok yakın bir bağlantıya sahip olduğu düşünülürse, donma durumunda hayatta kalmamız için niye buzun büyük bir pürüz olduğu varsayım edilebilir.
En büyük mani: Bedenimizdeki su
İnsan bedeninin fazlaca büyük bir oranda su içeriyor olması, buradaki en büyük sorunu ortaya çıkarıyor. İnsan beyninin ve kalbinin neredeyse dörtte üçü suyken, akciğerlerimiz ise yüzde 83 sudan oluşuyor. Donma soğukluğunda suyun hacminin büyümesi, içerisinde bulunduğu hücrelerin parçalanmasına sebep oluyor ve varsayım edebileceğiniz üzere bu parçalanma hem hücreler, birebir vakitte bir biçimde donma sıcaklığına kadar hayatta kalmayı başarsa bile insan için ölümcül oluyor.
özetlemek gerekirsesı, insan (ve hatta birden fazla memeli) bedenindeki neredeyse hiç bir hücre donduktan daha sonra hayatta kalamıyor. Kırmızı kan, sperm, yumurta hücreleri, kök hücreler ve kanser araştırmasında kullanılan kimi hücre serileri üzere birkaç özel çeşit buradaki istisnayı oluşturuyor ve bilim insanları tarafınca çoğunlukla dondurularak araştırma (ve başka amaçlar) için korunuyor.
Örneğin 1980 yılında, arabası ile kaza yapmasının akabinde karda altı saat boyunca çaresizce yardım arayan bir bayan, tabipler tarafınca “derin dondurucudaki bir et gibi” olarak tanımlanan bir biçimde büsbütün donmuştu lakin tabipler ömrünü kurtarmayı başardı ve kıssasını anlatabildi.
2016 yılından benzeri bir öyküde, 25 yaşındaki bir adam -20 °C sıcaklıkta karda 12 saat kalmıştı. Hekimler bir nabız bulamasa ve don kangreni ile birkaç parmağını kaybetse de adamı hayata döndürmeyi başardı.
RMIT Üniversitesi Yardımcı Dekanı Profesör Gary Bryant, insanların donmaları akabinde hayatta kalmaları sorusunun kısa karşılığının hayır olduğunu ve “muhtemelen hiç bir vakit mümkün olamayacağını” söylüyor. Hatta olağanda 37 °C sıcaklıkta bulunan insan bedeni, sıcaklık değişimiyle neredeyse hiç başa çıkamıyor. Bryant’ın belirttiğine nazaran, beden içi sıcaklık yalnızca birkaç derece değiştiğinde hasar oluşmaya başlıyor. Ateşin 40 °C’nin üzerine çıkması çok tehlikeli ve 35 °C’nin altına inmesi ile hipotermi başlıyor. Belirttiğine nazaran donma, büsbütün farklı bir konu.
Tamamen donduktan daha sonra hayata dönmek…
Bryant’ın dediğine göre, hakikaten donduktan daha sonra geri getirilen hiç bir insan örneği bulunmuyor.
Tabii ki bu noktada, üstte verilen örnekler değerli soruları akıllara getiriyor. Bryant’ın dediğine nazaran bu olaylar, gerçek donmalar değil ve aslında insanların önemli hipotermi olaylarından kurtulmalarının örnekleri. Her ne kadar benzeri derecede mucizevi olsa da, birinci bakışta göründükleri kadar imkansız değil.
Tıpta, doku hasarının önlenmesi için uygulanan ve tedavi maksatlı hipotermi olarak isimlendirilen bir prosedür kullanılıyor. Lakin bu metotta de sıcaklıklar donmanın epey daha üzerinde yer alıyor. Bryant’ın dediğine nazaran ekseriyetle 31-32 °C’ye kadar soğutmalar gerçekleşiyor ve az kullanılan bu prosedürün faydaları ve riskleri hakkında tartışmalar devam ediyor.
2019 yılında, birinci kere bir insan acil durum muhafaza ve hayata döndürme (EFT) – bilim kurgu hayranları tarafınca süreksiz vefat yahut ertelenmiş canlanma diye de adlandırılabilir – durumuna yerleştirildi. Bu süreçte, tuzlu su kullanılarak beyin 10-15 °C’ye kadar soğutularak cerrahların potansiyel olarak hayat kurtarıcı operasyonları gerçekleştirmesine imkan tanındı.
Ancak canlı dondurma (kriyonik) kelam konusu olduğunda durum değişiyor ve dondurularak birkaç yıl daha sonra tekrar hayata döndürme mümkünlüğünün karşılığı bilimsel olarak “imkansız” gözüküyor.
Yukarıdaki örneklere baktığımızda ise, hakikaten ne kadar düşük sıcaklıklarda olduklarına bakmamız gerekiyor üzere gözüküyor.
25 yaşındaki “donmuş” adam örneği için Bryant, “muhtemelen beden sıcaklığının 30 °C’nin altında olmadığını” söylüyor. Haberlerde, beden sıcaklığının dijital bir termometrede algılanmadığı belirtiliyor fakat Bryant, bunun donma sıcaklığının altında olduğu manasına gelmediğini vurguluyor: “Neredeyse katiyetle dokunmasız (kızılötesi tarayıcılı) bir termometre kullanıyorlardı ve bunlar yaklaşık 34 °C’nin altındaki sıcaklıkları algılamıyor. Lakin, şayet deri sıcaklığı 30 °C olsa bile, beden içi sıcaklığı hâlâ 37 °C civarında olacaktır.”
İlginç bir biçimde bu adam, hayatta kalmasını kısmen fiziğe borçlu üzere gözüküyor. Bryant, “fiziksel bir bakış açısından, karın altında kapalı kalmak, ısı kaybının çok yavaş olduğu (kar yeterli bir yalıtım sağlar) manasına geliyor. Hâlâ radyasyonsal kayıplar gerçekleşir, lakin birkaç saat boyunca bu kayıp beden sıcaklığını yalnızca birkaç derece azaltacaktır. Dış katmanlarda önemli buz donması olsa bile, hayati organların hiç biri donmaya yaklaşmayacaktır” diyor.
Hayvanlar tabiatta nasıl hayatta kalıyor?
Doğaya baktığımızda, bir epeyce hayvanın soğuk kış aylarında hayatta kalmak için yağ topladığı ve daha sonra uyuduğu görülüyor. bu biçimdelikle metabolizmalarını yavaşlatıyor ve hem oksijen tıpkı vakitte güç muhtaçlığını azaltıyorlar. İnsanlarda da emsal bir durum gerçekleşiyor. Bu durum hayat kurtarıcı olabilse de, hâlâ pek önemli ve tehlikeli.
Gerçek donma durumunda hayatta kalamamamızın niçini ise tek bir söz ile “buz” olarak açıklanabilir. Beşerler olarak, bedenimizin ortasında buz olması durumunda hayatta kalamıyoruz. Donma ve buzun çok yakın bir bağlantıya sahip olduğu düşünülürse, donma durumunda hayatta kalmamız için niye buzun büyük bir pürüz olduğu varsayım edilebilir.
En büyük mani: Bedenimizdeki su
İnsan bedeninin fazlaca büyük bir oranda su içeriyor olması, buradaki en büyük sorunu ortaya çıkarıyor. İnsan beyninin ve kalbinin neredeyse dörtte üçü suyken, akciğerlerimiz ise yüzde 83 sudan oluşuyor. Donma soğukluğunda suyun hacminin büyümesi, içerisinde bulunduğu hücrelerin parçalanmasına sebep oluyor ve varsayım edebileceğiniz üzere bu parçalanma hem hücreler, birebir vakitte bir biçimde donma sıcaklığına kadar hayatta kalmayı başarsa bile insan için ölümcül oluyor.
özetlemek gerekirsesı, insan (ve hatta birden fazla memeli) bedenindeki neredeyse hiç bir hücre donduktan daha sonra hayatta kalamıyor. Kırmızı kan, sperm, yumurta hücreleri, kök hücreler ve kanser araştırmasında kullanılan kimi hücre serileri üzere birkaç özel çeşit buradaki istisnayı oluşturuyor ve bilim insanları tarafınca çoğunlukla dondurularak araştırma (ve başka amaçlar) için korunuyor.