celikci
New member
Çin’in Yutu-2 misyonu, Ay’ın uzak tarafında bir öteki büyüleyici keşif daha yaptı. Gezicinin panoramik kamerası, kuru, gri tozun ortasında parıldayan iki küçük, bozulmamış yarı saydam cam küresi buldu.
Bu tıp küreler, mantosunun bileşimi ve çarpma olayları da dahil olmak üzere Ay’ın tarihi hakkında bilgi edinmemizi sağlayabilir. Yutu-2, bileşim bilgileri elde edemedi, lakin bu doğal ay küreleri gelecekte kıymetli araştırma maksatları olabilir.
Aslında cam, Ay’da pek az değil. Lakin cam, silikat gereç yüksek sıcaklığa maruz kaldığında oluşur ve bu bileşenlerin her ikisi de Ay’da kolaylıkla bulunur.
Ay geçmişinde, volkanik cam oluşumuna yol açan geniş bir volkanizma bulunuyordu ve meteorlar üzere daha küçük objelerden gelen tesirler de ağır ısı oluşturarak cam oluşumuna niye olabiliyor. Sun Yat-sen Üniversitesi’nden gezegensel jeolog Zhiyong Xiao ve Çin Bilimler Akademisi tarafınca yönetilen bir bilim insanları grubuna bakılırsa, Yutu-2 tarafınca gözlemlenen küreciklerin ardında bu ikinci sebep var üzere görünüyor.
bir daha de kesin olarak söylemek güç, zira bugüne kadar Ay’da bulunan camların birçok Yutu-2 tarafınca keşfedilen kürelerden farklı görünüyor. Ay’da epeyce sayıda kürecik var, lakin ekseriyetle bir milimetreden daha küçük boyutlarda bulunuyor.
Yutu-2’nin küreleri, 15 ila 25 milimetre çapıyla epeyce daha büyük boyutlarda. Lakin yalnızca bu boyut eşsiz olmalarına sebep değil; Apollo 16 nazaranvi sırasında Ay’ın yakın tarafınca 40 milimetre çapında cam küreler bulunmuştu. Bunlar yakındaki bir kratere kadar izlendi ve bunların da çarpma küreleri olduğu düşünülüyor.
Dünya’da da bir çarpma sırasında oluşan muazzam ısı ve eriyerek havaya püsküren kabuk yüzünden bir hayli küçük cam kürecikleri oluşabiliyor. Erimiş gereç sertleşir ve minik cam boncuklar halinde geri düşer.
Lakin iki keşif içinde farklılıklar var. Xiao ve meslektaşlarının deklare ettiğı üzere, uzak taraftaki küreler yarı saydam yahut saydam görünüyor ve camsı bir parlaklığa sahip. Yarı saydam görünen iki küreye ek olarak, misal parlaklığa sahip dört küre daha buldular, lakin yarı saydamlıkları doğrulanamadı.
Bu kürecikler, yeni çarpma kraterlerinin yakınında bulundu, bu da, aslına bakarsanız mevcut olmalarına, yüzeyin altına gömülü olmalarına ve sırf çarpmalar kararı kazılmış olmalarına karşın, ay göktaşı çarpmaları sırasında oluştuklarını düşündürebilir.
Lakin grup, en muhtemel açıklamanın, anortozit ismi verilen ve çarpma anında tekrar eriyen ve bir daha yarı saydam yuvarlak kürelere dönüşen volkanik camdan oluştuğuna inanıyor. Araştırmacılar makalelerinde, “Toplu olarak, cam küreciklerin kendine has morfolojisi, geometrisi ve lokal bağlamı, anortositik çarpma camları olmakla tutarlıdır” diye yazıyor.
Bu, objeleri, tektit ismi verilen, Dünya materyali eridiğinde oluşan, havaya püskürttüğü ve sertleşip geri düştüğünde bir top haline gelen çakıl boyutundaki camsı kürelerin, daha büyük bir versiyonu üzere oluşumların Ay’daki muadili haline getirebilir.
Kompozisyonlarını incelemeden kesin olarak bilemeyiz, fakat bunlar Ay tektitleriyse, Ay yüzeyinde çok yaygın olabilirler. Grup, bunun gelecekteki araştırmalar için birtakım yürek verici imkanlar sunduğunu söylüyor…
Bu tıp küreler, mantosunun bileşimi ve çarpma olayları da dahil olmak üzere Ay’ın tarihi hakkında bilgi edinmemizi sağlayabilir. Yutu-2, bileşim bilgileri elde edemedi, lakin bu doğal ay küreleri gelecekte kıymetli araştırma maksatları olabilir.
Aslında cam, Ay’da pek az değil. Lakin cam, silikat gereç yüksek sıcaklığa maruz kaldığında oluşur ve bu bileşenlerin her ikisi de Ay’da kolaylıkla bulunur.
Ay geçmişinde, volkanik cam oluşumuna yol açan geniş bir volkanizma bulunuyordu ve meteorlar üzere daha küçük objelerden gelen tesirler de ağır ısı oluşturarak cam oluşumuna niye olabiliyor. Sun Yat-sen Üniversitesi’nden gezegensel jeolog Zhiyong Xiao ve Çin Bilimler Akademisi tarafınca yönetilen bir bilim insanları grubuna bakılırsa, Yutu-2 tarafınca gözlemlenen küreciklerin ardında bu ikinci sebep var üzere görünüyor.
bir daha de kesin olarak söylemek güç, zira bugüne kadar Ay’da bulunan camların birçok Yutu-2 tarafınca keşfedilen kürelerden farklı görünüyor. Ay’da epeyce sayıda kürecik var, lakin ekseriyetle bir milimetreden daha küçük boyutlarda bulunuyor.
Yutu-2’nin küreleri, 15 ila 25 milimetre çapıyla epeyce daha büyük boyutlarda. Lakin yalnızca bu boyut eşsiz olmalarına sebep değil; Apollo 16 nazaranvi sırasında Ay’ın yakın tarafınca 40 milimetre çapında cam küreler bulunmuştu. Bunlar yakındaki bir kratere kadar izlendi ve bunların da çarpma küreleri olduğu düşünülüyor.
Dünya’da da bir çarpma sırasında oluşan muazzam ısı ve eriyerek havaya püsküren kabuk yüzünden bir hayli küçük cam kürecikleri oluşabiliyor. Erimiş gereç sertleşir ve minik cam boncuklar halinde geri düşer.
Lakin iki keşif içinde farklılıklar var. Xiao ve meslektaşlarının deklare ettiğı üzere, uzak taraftaki küreler yarı saydam yahut saydam görünüyor ve camsı bir parlaklığa sahip. Yarı saydam görünen iki küreye ek olarak, misal parlaklığa sahip dört küre daha buldular, lakin yarı saydamlıkları doğrulanamadı.
Bu kürecikler, yeni çarpma kraterlerinin yakınında bulundu, bu da, aslına bakarsanız mevcut olmalarına, yüzeyin altına gömülü olmalarına ve sırf çarpmalar kararı kazılmış olmalarına karşın, ay göktaşı çarpmaları sırasında oluştuklarını düşündürebilir.
Lakin grup, en muhtemel açıklamanın, anortozit ismi verilen ve çarpma anında tekrar eriyen ve bir daha yarı saydam yuvarlak kürelere dönüşen volkanik camdan oluştuğuna inanıyor. Araştırmacılar makalelerinde, “Toplu olarak, cam küreciklerin kendine has morfolojisi, geometrisi ve lokal bağlamı, anortositik çarpma camları olmakla tutarlıdır” diye yazıyor.
Bu, objeleri, tektit ismi verilen, Dünya materyali eridiğinde oluşan, havaya püskürttüğü ve sertleşip geri düştüğünde bir top haline gelen çakıl boyutundaki camsı kürelerin, daha büyük bir versiyonu üzere oluşumların Ay’daki muadili haline getirebilir.
Kompozisyonlarını incelemeden kesin olarak bilemeyiz, fakat bunlar Ay tektitleriyse, Ay yüzeyinde çok yaygın olabilirler. Grup, bunun gelecekteki araştırmalar için birtakım yürek verici imkanlar sunduğunu söylüyor…